Habilitacja
Habilitacja to uprawnienie, różniące się w zależności od kraju, które pozwala na:
- samodzielne nauczanie na uczelni w określonej dziedzinie, często jako profesor
- promowanie doktorów
- recenzowanie rozpraw w postępowaniach o nadanie stopni naukowych
Habilitacja w Polsce
W Polsce habilitacja jest najwyższym stopniem naukowym przed uzyskaniem tytułu profesora. Procedura habilitacyjna różni się w zależności od okresu, w którym została wszczęta, na co mają wpływ zmiany w przepisach prawnych.
Stara procedura (do 30 września 2013)
W ramach tej procedury osoba ubiegająca się o habilitację musiała posiadać stopień doktora oraz znaczący dorobek naukowy. Proces obejmował:
- wszczęcie przewodu habilitacyjnego
- wyznaczenie recenzentów
- kolokwium habilitacyjne
- wykład habilitacyjny
- decyzję o nadaniu stopnia
Nowa procedura (od 1 października 2011)
Nowa procedura obowiązuje od 1 października 2013 roku. Osoba ubiegająca się o habilitację musi posiadać osiągnięcia naukowe po uzyskaniu doktoratu. Proces obejmuje:
- wszczęcie postępowania habilitacyjnego
- powołanie komisji habilitacyjnej
- opiniowanie osiągnięć
- uchwała o nadaniu lub odmowie nadania stopnia
Habilitacja w ujęciu historycznym
Habilitacja ma swoje korzenie w pruskich uniwersytetach XVII-XVIII wieku, gdzie umożliwiała samodzielne nauczanie bez prawa do katedry. W Polsce do II wojny światowej tytuł docenta był efektem habilitacji, a po wojnie wprowadzono system radziecki, który zmodyfikował zasady nadawania stopni naukowych.
Habilitacja w innych krajach
W krajach takich jak Niemcy, Austria, Czechy, czy Szwajcaria, habilitacja jest obecna, natomiast w modelu anglosaskim nie ma takiego stopnia. W USA najwyższym stopniem jest doktorat, a stanowiska akademickie są przyznawane na czas. W Austrii habilitacja jest czwartym etapem kształcenia po doktoracie.
Kontrowersje wokół habilitacji
Habilitacja budzi kontrowersje wśród naukowców. Krytycy wskazują na niespójność z systemami anglosaskimi, a także na problemy z przejrzystością i dostępnością procesu habilitacyjnego. W Polsce 14% naukowców habilituje się przed 40. rokiem życia, co rodzi pytania o aktualność tego systemu.
Reformy propozycji zniesienia habilitacji były dyskutowane, jednak dotychczas nie wprowadzono istotnych zmian w tym zakresie, choć pojawiają się postulaty o fakultatywność habilitacji.
