Grzegorz z Sanoka – Sylwetka
Grzegorz z Sanoka, herbu Strzemię, urodził się około 1407 roku w okolicach Sanoka, a zmarł 29 stycznia 1477 roku w Rohatynie. Był polskim duchownym rzymskokatolickim, profesorem Akademii Krakowskiej oraz arcybiskupem lwowskim w latach 1451–1477. Uznawany jest za jednego z pierwszych przedstawicieli renesansowego humanizmu w Polsce.
Życiorys
Grzegorz był synem sanockiego mieszczanina Piotra. W wieku 12 lat opuścił dom rodzinny, a po dziesięcioletniej wędrówce osiedlił się w Krakowie, gdzie rozpoczął naukę. W 1428 roku zapisał się na Akademię Krakowską, uzyskując stopień bakałarza, a w 1433 roku został profesorem poezji rzymskiej. Po przyjęciu święceń kapłańskich wyjechał do Włoch, gdzie pracował w kancelarii papieża Eugeniusza IV. Po powrocie do Polski w 1440 roku, został proboszczem w Wieliczce i nawiązał bliski kontakt z krakowskim środowiskiem naukowym.
W 1451 roku objął urząd arcybiskupa lwowskiego, tworząc przy tym pierwszy w Polsce dwór humanistyczny w Dunajowie. Był aktywnym uczestnikiem wydarzeń politycznych, w tym gwarantem pokoju toruńskiego w 1466 roku. Zmarł w 1477 roku w Rohatynie.
Twórczość
- Hanc tibi nimbiferam quondam pie sceptriger odam – łacińskie epitafium dla Władysława Jagiełły.
- Sanguine clara Ducum Russiae, clarissima quondam – wiersz z 1461 roku upamiętniający Zofię Holszańską.
Upamiętnienie
Grzegorz z Sanoka jest postacią znaczącą w polskiej historii i kulturze:
- Biografia „Życie i obyczaje Grzegorza z Sanoka” autorstwa Filipa Kallimacha.
- Powieść historyczna „Strzemieńczyk” autorstwa Józefa Ignacego Kraszewskiego.
- Ulice jego imienia w różnych miastach, m.in. w Sanoku, Lwowie, Szczecinie i Krakowie.
- Medal pamiątkowy z okazji 500. rocznicy jego śmierci w 1977 roku.
- Pomnik w Sanoku odsłonięty w 1986 roku.
- Postać w serialu „Królewskie sny” z 1988 roku.
- Patron szkół, w tym Zespołu Szkół nr 2 w Sanoku.
- Rok 2007 ogłoszony „Rokiem Grzegorza z Sanoka” przez Radę Miasta Sanoka.
Bibliografia
- Andrzej Nowicki, Grzegorz z Sanoka, Warszawa 1958.
- Ignacy Zarębski, Polski Słownik Biograficzny, t. 9 (1960–1961).
- Jerzy Wyrozumski, Rocznik Sanocki, R. 5: 1980.
- Tomasz Graff, 600-lecie urodzin Grzegorza z Sanoka, Sanok 2008.
