„`html
Grzęda
Grzęda (niem. Sturmhübel) to wieś położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek. Do 1954 roku była siedzibą gminy Grzęda, a w latach 1975-1998 administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W miejscowości znajduje się kościół oraz Szkoła Podstawowa im. Polskiego Towarzystwa Leśnego, która została zlikwidowana w 2023 roku.
Historia
Wieś została lokowana 10 czerwca 1339 przez prepozyta Kapituły Warmińskiej Jana oraz wójta krajowego Henryka von Lutra. Zasadźcami byli Prusowie, Piotr i Eckehard Lemkani. Osadnicy otrzymali dziewięcioletni okres wolnizny. Pierwotna nazwa wsi Boumgarbe oznaczała „wzgórze”. W XIV wieku zbudowano pierwszy kościół, który w XV wieku uległ zniszczeniu. Kolejny kościół wybudowano w 1581 roku.
W 1705 roku odbył się proces o czary, a w XVIII wieku nauczyciel Michał Marten pełnił również rolę organisty. W 1754 roku kościół częściowo spłonął, a jego odbudowę zakończono w 1779 roku. W 1820 roku wieś miała 355 mieszkańców, a w 1848 roku liczba ta wzrosła do 447. Po II wojnie światowej nazwa miejscowości zmieniła się z Bomgarby na Grzęda.
Zabytki
- Kościół pw. św. Mikołaja – neoromańska wieża z 1900 roku, pierwotnie gotycka, zniszczona w czasie wojen. Odbudowany w stylu barokowym po 1754 roku.
- Pomnik poległych podczas I wojny światowej – znajduje się przy kościele, z wypisanymi nazwiskami poległych.
- Przykościelny cmentarz – z kilkunastoma zabytkowymi nagrobkami.
Ludzie związani z miejscowością
- Biskup Ignacy Krasicki – konsekrował kościół w 1779 roku, co upamiętniono tablicą w świątyni.
Przypisy
Grzęda jest miejscowością o bogatej historii, która przetrwała zmiany administracyjne oraz historyczne. Jej zabytki, w tym kościół i pomniki, są świadectwem lokalnej kultury i tradycji.
Bibliografia
- Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn, 1993.
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom XI, Warszawa, 1890.
- Biskupiec z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn, 1969.
- Przewodnik po zabytkowych kościołach południowej Warmii, 1973.
„`
