„`html
Gryżyna
Gryżyna to wieś w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kościańskim, w gminie Kościan. W latach 1954–1959 była siedzibą władz gromady Gryżyna, a w latach 1975–1998 administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.
Historia
Gryżyna ma średniowieczne korzenie, istniejąc co najmniej od końca XIII wieku. Po raz pierwszy została wymieniona w dokumencie z 1296 roku jako „Grizina”. W XIV wieku była wsią szlachecką, należącą do rodu Gryżyńskich, a od 1388 roku pełniła rolę siedziby parafialnej.
W 1310 roku Wojsław z Gryżyny został odnotowany jako świadek w dokumencie. Ród Gryżyńskich był aktywny w sprawach politycznych, a Wojsław z Gryżyny pełnił funkcje kasztelana. W XIV wieku miały miejsce spory graniczne z opactwem lubińskim, które trwały przez wiele lat.
W XVI wieku wieś została zniszczona w wyniku konfliktów zbrojnych. W 1513 roku wizytacja wykazała 9 łanów, z czego 8 było osiadłych. W 1539 roku opat lubiński pozwał dziedzica Gryżyny o łowienie ryb w jeziorze Wonieść, co potwierdziło prawo klasztoru do tych terenów.
W XIX wieku Gryżyna przeszła w ręce rodziny Lossowów, która posiadała majątek do 1939 roku. Po II rozbiorze Rzeczypospolitej w 1793 roku, wieś znalazła się pod zaborem pruskim. W 1837 roku Gryżyna liczyła 264 mieszkańców.
Zabytki
- Kościół parafialny św. Barbary – wybudowany w latach 1885−1886, neogotycka świątynia ufundowana przez rodzinę von Lossow.
- Dwór barokowy – wzniesiony pod koniec XVIII wieku, z herbami Junosza i Dryja na frontowej wystawce.
- Ruiny kościoła św. Marcina – datowane na IV ćwierć XIII wieku, znajdują się około 1,5 km na południowy zachód od wsi.
Legenda o brzozie gryżyńskiej
Do 1875 roku, w okolicy ruin kościoła św. Marcina, rosła brzoza znana z lokalnych podań ludowych.
Urodzeni w Gryżynie
- Antoni Kasztelan
„`
