Gromada – definicja i historia
Gromada to historyczna jednostka administracyjna Polski, której znaczenie zmieniało się na przestrzeni wieków. Pierwotnie funkcjonowała jako samorząd terytorialny na wsi w XV–XVIII wieku.
Gromady jako jednostki pomocnicze gmin (1933/34–1954)
W latach 1933/34–1954 gromady pełniły rolę jednostek pomocniczych gmin. Wprowadzono je w celu ujednolicenia podziału administracyjnego Polski po zaborach, zastępując gminy jednostkowe gromadami. Gromady mogły składać się z jednej lub kilku miejscowości i były odpowiedzialne za zarządzanie majątkiem i dochodami. Proces tworzenia gromad zakończono w 1934 roku, z wyjątkiem województwa śląskiego, które zachowało wcześniejszy podział do 1945 roku.
- Gromady były podmiotem majątku.
- Zmiany granic gromad regulowane były przez wojewodów.
- Organem wykonawczym w gromadach był sołtys.
Podczas II wojny światowej okupant niemiecki zachował podział gmin na gromady, nazywając je „Dörfer”.
Reforma z 1954 roku
Ustawa z 25 września 1954 roku wprowadziła nowy podział administracyjny, tworząc 8789 gromad z dotychczasowych gmin. Gromady stały się mniejszymi jednostkami, obejmującymi kilka wsi, a ich organem władzy były gromadzkie rady narodowe. Celem reformy było zwiększenie zaangażowania ludności wiejskiej w zarządzanie oraz zaspokajanie potrzeb społecznych.
Problemy z funkcjonowaniem gromad
Gromady miały ograniczone kompetencje i były słabo finansowane, co prowadziło do problemów z ich funkcjonowaniem i konieczności łączenia niektórych z nich.
Zniesienie gromad
1 stycznia 1973 roku wprowadzono nowe, większe gminy, co skutkowało zniesieniem gromad. Utworzono 2366 gmin, co pozwoliło na lepsze zarządzanie i organizację administracyjną.
Podsumowanie
Gromady były istotnym elementem polskiego systemu administracyjnego, pełniąc różne funkcje w zależności od okresu historycznego. Ich ewolucja od jednostek samorządowych do pomocniczych struktur gminnych odzwierciedla zmiany w polskiej administracji publicznej.
