Gorgiasz z Leontinoi
Gorgiasz z Leontinoi (ok. 480 – ok. 385 p.n.e.) był greckim filozofem, retorem i teoretykiem wymowy, uznawanym za jednego z najwybitniejszych sofistów w Starożytnej Grecji. Pochodził z Leontinoj na Sycylii, był uczniem Empedoklesa i nauczycielem Tukidydesa. W 427 p.n.e. przybył do Aten, gdzie wpływał na sprawy polityczne poprzez swoje umiejętności retoryczne. Gorgiasz jest również bohaterem platońskiego dialogu Gorgiasz.
Myśl filozoficzna
Gorgiasz jest autorem słynnych paradoksów, które przedstawia w dziele O naturze albo o niebycie. Jego trylemat brzmi następująco:
- Nic nie istnieje.
- Jeśli coś istnieje, jest to niepoznawalne.
- Jeśli coś jest poznawalne, nie można tego przekazać innym.
Argumentacja Gorgiasza jest następująca:
- Brak jednoznacznych poglądów na temat bytu wskazuje na jego nieistnienie.
- Myśli mogą być oddzielone od bytu, co podważa ich wiarygodność jako źródła poznania.
- Nie ma gwarancji, że osoba odbierająca nasze słowa zrozumie je tak, jak my.
W wyniku tych rozważań Gorgiasz neguje zarówno prawdę absolutną, jak i subiektywną.
Etyka
Etyka Gorgiasza jest etyką sytuacyjną, w której obowiązki moralne zmieniają się w zależności od kontekstu. Krytykując poprzednie filozofie, Gorgiasz stawia w centrum ludzkie doświadczenia i sytuacje, sugerując, że nie można sformułować obiektywnych zasad etycznych.
Retoryka
Gorgiasz był mistrzem sztuki retorycznej, co udowodnił w swoim podręczniku Techne rhetorike, który niestety nie zachował się. W jego twórczości znajdują się także obrony postaci mitologicznych, takie jak Pochwała Heleny oraz Obrona Palamedesa, w których argumentował na rzecz ich niewinności.
Reminiscencje literackie
Gorgiasz pojawia się w opowiadaniu Stanisława Lema „Zakład Doktora Vliperdiusa”, gdzie jego teoria pozorności bytu jest rozwijana przez robota, który uważa się za jego kontynuatora.
Bibliografia
- Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, RW KUL Lublin 2000
- Sekstus Empiryk, Przeciw logikom
