Gmina Polska Związek Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku
Gmina Polska Związek Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku (GPZP) została utworzona 23 maja 1937 roku z połączenia Gminy Polskiej i Związku Polaków. Celem tego zjednoczenia było zakończenie podziałów w społeczności polskiej w Gdańsku oraz eliminacja rywalizacji pomiędzy obiema organizacjami.
Struktura organizacyjna
Na czele GPZP stanął Bronisław Budzyński jako prezes, z Antonim Lendzionem jako wiceprezesem. Zarząd Główny, składający się z 23 członków, był podzielony na osiem wydziałów:
- organizacyjny
- finansowy
- kościelno-oświatowy
- opieki społecznej
- w zawodowo-gospodarczy
- polityczno-propagandowy
- młodzieżowy
- wydział Polek
W ramach GPZP działały także Kasa Pogrzebowa, Straż Porządkowa, Polska Rada Kultury, Polska Rada Młodzieżowa, Polski Komitet Niesienia Pomocy Zimowej oraz Komitet Pomocy Dzieciom. W 1938 roku na terenie Wolnego Miasta Gdańska funkcjonowało 9 filii miejskich oraz 17 wiejskich.
Działalność i cele
GPZP podejmowała działania na rzecz obrony języka polskiego oraz dążyła do równouprawnienia Polaków w Gdańsku. Zarządy filii były odpowiedzialne za działalność wychowawczą i propagandową. Istotną rolę w tej działalności odgrywał organ prasowy „Straż Gdańska”, który wcześniej był częścią Związku Polaków. Organizacja przykładała dużą wagę do obchodów świąt państwowych oraz Święta Morza, które odbywało się co roku w Gdyni.
W obliczu narastającej presji ze strony niemieckich szowinistów, GPZP stawiała opór rosnącym dążeniom do przyłączenia Gdańska do Niemiec, które często wiązały się z antypolskimi wystąpieniami.
Siedziba
Siedzibą Zarządu Głównego GPZP był gmach byłej dyrekcji kolei przy ul. Dyrekcyjnej (Am Olivaer Tor 2-4) w Gdańsku, który po wojnie stał się siedzibą Północnej DOKP.
