Gmina Polska w Wolnym Mieście Gdańsku
Gmina Polska to centralna organizacja Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku, funkcjonująca w latach 1921–1937. Jej celem była obrona praw społecznych, kulturalnych i politycznych Polaków w tym regionie.
Historia
Organizacja została powołana 21 kwietnia 1921 roku, na bazie podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej w Gdańsku. Statut Gminy przyznawał pełne prawa członkowskie jedynie Polakom wyznania chrześcijańskiego z obywatelstwem gdańskim, podczas gdy obywatele RP mogli być jedynie członkami nadzwyczajnymi. Gmina miała na celu koordynację działań polskich organizacji w WMG.
Pierwszym prezesem Gminy był Franciszek Kubacz, a następnie jego miejsce zajmowali m.in. Władysław Panecki, Józef Czyżewski, ks. Leon Miszewski, Erazm Czarnecki oraz Roman Ogryczak. Siedzibą Gminy od grudnia 1924 roku był gmach przy ul. Wałowej 17, znany jako „Dom Polski”. Gmina utworzyła kilka wydziałów, w tym:
- Wydział Szkolny
- Kulturalno-Oświatowy
- Opieki Społecznej
- Kościelny
- Prawno-Polityczny
- Urzędniczy
- Wiejski
Gmina Polska a Związek Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku
W 1933 roku powstała konkurencyjna organizacja – Związek Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku, która była prorządowa i popierana przez Komisariat Generalny RP. Do Związku mogli przystępować również Polacy bez gdańskiego obywatelstwa. Wkrótce po jego powstaniu, Gmina Polska straciła subwencje rządowe i znalazła się w konflikcie z Związkiem, mimo że wielu Polaków należało do obu organizacji.
W obliczu narastającego zagrożenia ze strony narodowych socjalistów, zjednoczenie Polaków w Gdańsku stało się priorytetem. W 1935 roku udało się osiągnąć porozumienie przed wyborami do Volkstagu, lecz po wyborach konflikt się zaostrzył. Dopiero w 1937 roku, dzięki interwencji Komisarza Generalnego RP Mariana Chodackiego, zjednoczenie obu organizacji stało się rzeczywistością. 2 maja 1937 roku podpisano deklarację konsolidacyjną, a formalne połączenie w nową organizację, nazwanej Gmina Polska Związek Polaków, miało miejsce 23 maja 1937 roku.
