Galman
Galman to termin górniczy określający utlenione rudy cynku, najczęściej stanowiące mieszaninę smithsonitu i hemimorfitu (kalaminu).
Nazewnictwo
Wyróżniamy kilka rodzajów galmanu:
- Galman biały (pospolity) – z domieszkami uwodnionych tlenków żelaza, obejmujący:
- Galman ziemisty – matowa, nieprzezroczysta skała w odcieniach żółtego i szaro-białego, występująca w „nerkach” sferoidalnych.
- Galman skorupowy – drobnoziarnisty, w kolorze zbliżonym do galmanu ziemistego, czasami w postaciach naciekowych.
- Galman czerwony (żelazisty) – mieszanina węglanu cynku i wodorotlenku żelaza(III) z dodatkiem tlenku żelaza(III) i manganu.
- Galman węglanowy – najczystsza odmiana z przewagą smithsonitu.
- Galman krzemianowy – z przewagą hemimorfitu.
Występowanie w Polsce
Galman występuje w Polsce głównie w następujących lokalizacjach:
- Galman smithsonitowy (czerwony) – na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej, w rejonach Bytomia, Tarnowskich Gór, Olkusza, Trzebini i Jaworzna.
- Galman monheimitowy – w okolicy Chrzanowa.
- Galman krzemianowy – w nieczynnych kopalniach w okolicach Tarnowskich Gór, Brzezin Śląskich i Miechowic.
Na Górnym Śląsku największe wydobycie galmanu miało miejsce od drugiej połowy XVIII wieku do końca XIX wieku, co przyczyniło się do znacznego rozwoju gospodarczego regionu.
Zastosowanie
- Jest jedną z dwóch kluczowych rud cynku, obok blendy cynkowej.
- Historycznie używany jako domieszka do miedzi w produkcji mosiądzu.
