Wprowadzenie do gadów
Gady (Reptilia) to parafiletyczna grupa zmiennocieplnych owodniowców, pozostająca po erze mezozoicznej, w której rozkwitły różne ich rzędy. Obecnie wyróżnia się cztery rzędy żyjących gadów, a wiele linii ewolucyjnych wyginęło.
Klasyfikacja
W tradycyjnej klasyfikacji gady były traktowane jako gromada obejmująca wszystkie owodniowce poza ptakami i ssakami, co czyni ją parafiletyczną. Współcześnie naukowcy starają się definiować gady w sposób monofiletyczny. Propozycje definicji gromady Reptilia obejmują różne grupy, a także zmieniające się pozycje filogenetyczne żółwi.
Cechy budowy
Skóra
Skóra gadów jest sucha i pokryta rogowo, z wytworami takimi jak łuski czy tarczki. Umożliwia to ich ruchliwość, a także ogranicza oddychanie przez skórę.
Szkielet
Szkielet gadów składa się z osiowego oraz pasów i kończyn. Czaszka łączy się z kręgosłupem za pomocą kłykcia potylicznego i dzieli się na różne typy w zależności od otworów skroniowych.
Kręgosłup
Kręgosłup gadów ma pięć odcinków: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy i ogonowy, co różnicuje ich budowę w zależności od gatunku.
Uzębienie
W większości gadów występują zęby, które mogą być osadzone w różny sposób. U żółwi brakuje zębów, a ich miejsce zajmuje mocny, rogowaty dziób.
Układ pokarmowy
Układ pokarmowy zaczyna się jamą gębową, a kończy na kloace. Żółwie i krokodyle mają kostne podniebienie, co zwiększa ich efektywność pokarmową.
Układ oddechowy
Gady oddychają za pomocą pofałdowanych płuc, a wentylacja jest wspomagana przez ruchy klatki piersiowej.
Układ krwionośny
Serce gadów składa się z dwóch przedsionków i komory, co umożliwia częściowe oddzielenie krwi żylnej od tętniczej, a krokodyle mają pełną przegrodę.
Układ wydalniczy
W dorosłych gadach funkcjonują nerki ostateczne, a produkty przemiany materii różnią się w zależności od środowiska życia.
Rozmnażanie i układ nerwowy
Gady mają różnorodne układy rozrodcze, a ich jaja są typu polilecytalnego. Układ nerwowy charakteryzuje się dobrze rozwiniętym kresomózgowiem i narządami zmysłów, takimi jak wzrok i słuch.
Ewolucja i systematyka
Gady ewoluowały od synapsydów i zauropsydów, które podzieliły się na anapsydy i diapsydy. Obecnie wyróżnia się cztery rzędy współczesnych gadów: krokodyle, sfenodonty, łuskonośne i żółwie.
Podsumowanie
Gady to różnorodna grupa zwierząt, która przetrwała wiele zmian ewolucyjnych. Ich klasyfikacja, cechy budowy oraz adaptacje do różnych środowisk świadczą o ich złożoności i przystosowawczej różnorodności.
