Funkcjonalizm w antropologii
Funkcjonalizm to kluczowy kierunek teoretyczny w antropologii, który powstał w latach 20. XX wieku. Zakłada, że każde zjawisko kulturowe ma istotną funkcję w systemie społecznym. Wśród głównych przedstawicieli tego podejścia znajdują się Bronisław Malinowski i Alfred Reginald Radcliffe-Brown.
Podstawowe założenia funkcjonalizmu
- Sprzeciw wobec ewolucjonizmu i dyfuzjonizmu.
- Nacisk na badania empiryczne, w tym obserwację uczestniczącą.
- Traktowanie kultury jako narzędzia zaspokajania ludzkich potrzeb.
- Postrzeganie społeczeństwa jako złożonego organizmu, gdzie każda część pełni określoną rolę.
- Analiza wzajemnych związków i współzależności między elementami kultury.
- Deterministyczne podejście ekologiczne.
Funkcjonalizm postuluje, że ludzka kultura jest złożoną całością, a jej zjawiska można analizować w kontekście ich funkcji w systemie społecznym. Każde zjawisko kulturowe ma cel, a kultura nie jest przypadkowa.
Źródła funkcjonalizmu
Funkcjonalizm wywodzi się z antropologii stosowanej, która miała na celu zrozumienie działających kultur plemiennych, co było istotne dla zarządzania koloniami. Wpływ na ten kierunek miały również poglądy Emile Durkheima, który wskazywał na znaczenie faktów społecznych w kontekście ich uwarunkowań społecznych.
Klasycy funkcjonalizmu brytyjskiego
Malinowski i Radcliffe-Brown są uznawani za twórców funkcjonalizmu. Ich prace opublikowane w 1922 roku („Argonauci Zachodniego Pacyfiku” i „Wyspiarze Andamańscy”) stanowią fundament tego kierunku. Malinowski analizował funkcje rytualnej wymiany w kulturze Trobriand, zwracając uwagę na równowagę społeczną. Uważał, że wszystkie kultury są równe, gdyż spełniają podstawowe ludzkie potrzeby.
Funkcjonalizm podkreśla, że każdy system kulturowy ma relacje zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne, a kultura służy jako mechanizm adaptacyjny do środowiska. Malinowski zauważył, że zmiany w systemie mogą wynikać z dysfunkcji, jednak jego analiza często pomijała wewnętrzne problemy systemu.
Kluczowe pojęcia związane z funkcjonalizmem
- Integracjonizm – interpretacja elementów kultury w kontekście całości.
- Utylitaryzm – przekonanie, że wszystkie zjawiska kulturowe mają określony cel i funkcję.
