Friedrich August von Hayek
Friedrich August von Hayek (8 maja 1899 – 23 marca 1992) był austriackim ekonomistą i filozofem politycznym, znanym z obrony gospodarki wolnorynkowej oraz jako wpływowy przedstawiciel austriackiej szkoły ekonomii. Był krytykiem interwencjonizmu państwowego i zwolennikiem liberalizmu. Za swoje osiągnięcia w dziedzinie teorii pieniądza i analizy zjawisk ekonomicznych w 1974 roku otrzymał Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla.
Życie i kariera
Hayek urodził się w Wiedniu w arystokratycznej rodzinie. Po wojnie, w 1914 roku, zaciągnął się do armii austro-węgierskiej. Po wojnie rozpoczął studia na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie obronił doktoraty z prawa i politologii. Pierwotnie sympatyzował z socjalizmem, jednak zmienił poglądy pod wpływem seminariów Ludwiga von Misesa.
Pracował jako asystent naukowy w USA, doradzał rządowi austriackiemu i był dyrektorem Austriackiego Instytutu Badań nad Cyklami Koniunkturalnymi. W 1931 roku podjął pracę w London School of Economics, a po Anschlussie Austrii w 1938 roku przyjął obywatelstwo brytyjskie. Po wojnie był profesorem na uniwersytecie w Chicago oraz w Fryburgu Bryzgowijskim.
Poglądy i osiągnięcia
Hayek był zwolennikiem teorii podziału władz oraz praworządności. Krytykował lewicowe interpretacje racjonalizmu, argumentując, że centralne planowanie w gospodarce prowadzi do totalitaryzmu. Jego najważniejsze dzieła to:
- Droga do zniewolenia (1944)
- Indywidualizm i porządek ekonomiczny (1948)
- Konstytucja wolności (1960)
W swojej pracy zwracał uwagę na problem kalkulacji ekonomicznej w socjalizmie, twierdząc, że centralni planisci nie mogą zebrać wystarczającej wiedzy o potrzebach konsumentów. Proponował, że rynkowy mechanizm cenowy jest najlepszym sposobem na wykorzystanie lokalnej wiedzy.
Porządek naturalny
Hayek wyróżniał porządki stworzone celowo i porządki naturalne, które powstają spontanicznie w wyniku działań jednostek. Uważał, że porządki naturalne są bardziej odporne na manipulacje i są podstawą wolnych społeczeństw.
Podsumowanie
Friedrich August von Hayek był jedną z najważniejszych postaci w historii ekonomii i filozofii politycznej, której idee dotyczące wolności, porządku naturalnego oraz krytyki centralnego planowania wciąż są aktualne. Jego prace miały duży wpływ na rozwój myśli liberalnej i austriackiej szkoły ekonomii.
