Franciszek Maksymilian Sobieszczański
Franciszek Maksymilian Sobieszczański (1814-1878) był polskim historykiem, encyklopedystą oraz cenzorem. Urodził się w Bychawie, a zmarł w Warszawie.
Życiorys
Po ukończeniu szkoły w Horochowie rozpoczął pracę w ogrodzie botanicznym Liceum Krzemienieckiego. W 1831 roku wstąpił do oddziału powstańczego Samuela Różyckiego, a po upadku powstania osiedlił się w Galicji. Pracował jako lektor hr. Tarnowskiego oraz kierownik biblioteki w Dzikowie. W 1834 roku rozpoczął pracę w krakowskiej drukarni Helcla.
W latach 1837-1838 podróżował po Europie, a po powrocie został aresztowany przez Rosjan. Po współpracy z carską policją w 1839 roku udał się do Belgii i Francji w celu śledzenia polskich uchodźców. Następnie pracował w warszawskiej drukarni, a od 1846 roku był członkiem Komitetu Cenzorskiego, gdzie w 1854 roku objął stanowisko starszego cenzora.
W latach 1857-1861 redagował Kalendarz Obserwatorium Astronomicznego, a także współpracował z „Tygodnikiem Ilustrowanym” i Encyklopedią Powszechną Orgelbranda. W 1861 roku został prezesem Komitetu Cenzorskiego i redaktorem „Dziennika Powszechnego”. W ostatnich latach życia skoncentrował się na pracy naukowej i publicystycznej.
Poglądy
Sobieszczański był samoukiem, który podkreślał znaczenie empirycznego podejścia do historii. Uważał, że badania powinny opierać się na dowodach naukowych, a nie intuicji. Postulował zastosowanie metod nauk przyrodniczych w archeologii, twierdząc, że ważniejsze grody istniały przed chrześcijaństwem. Jego prace z zakresu historii sztuki, w tym dwutomowa monografia Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w dawnej Polsce, są uznawane za pionierskie w tej dziedzinie.
Dzieła
- Badania archeologiczne o stanie sztuki i przemyśle na ziemiach Słowiańskich przed chrześcijaństwem
- Wycieczka archeologiczna w niektóre strony guberni radomskiej odbyta we wrześniu 1851 roku, 1852
- O życiu i sprawach Krzysztofa z Arciszewa Arciszewskiego, 1850
- Rys historyczno-statystyczny wzrostu i stanu miasta Warszawy, 1848
- Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w dawnej Polsce, 1847-1849
- Encyklopedia ogólna wiedzy ludzkiej, red. nacz., 1872-1877
