Fotoplastykon
Fotoplastykon to automat do prezentacji pojedynczych fotografii stereoskopowych, umożliwiający oglądanie cykli zdjęć w jednym miejscu. Urządzenie składa się z wizjerów, a mechanizm przesuwczy co kilka sekund zmienia wyświetlane obrazy, co przypomina efekty diaporamy. Zazwyczaj fotoplastykon ma 25 stanowisk do oglądania.
Historia fotoplastykonów
Stereoskopia zdobyła popularność od lat 60. XIX wieku, co doprowadziło do powstania licznych urządzeń do publicznego pokazywania trójwymiarowych obrazów. W 1866 roku Alois Polanecky zbudował „Salon Stereoskopowy” z 25 stereoskopami, które prezentował na jarmarkach, korzystając z pomocy fotografa Claude-Marie Ferriera.
W latach 80. XIX wieku August Fuhrmann wprowadził udoskonalenia do wynalazku Polaneckiego, tworząc pierwsze fotoplastykony, znane w Niemczech jako „Kaiser-Panorama”. Umożliwiały one równoczesne oglądanie przezroczy dla 25 osób. Bęben wykonany z trójwarstwowej sklejki miał 3,75 m średnicy, a oświetlenie zapewniały palniki gazowe. Mechanizm zegara wieżowego pozwalał na 3-godzinną pracę urządzenia, a każda zmiana obrazu była sygnalizowana dzwonkiem.
W okresie największej popularności istniało 250 filii Kaiser-Panoramy w Europie i poza nią, w tym w Turcji i Australii. W Łodzi zbudowano Kaiser-Panoramę około 1900 roku, która później trafiła do Muzeum Kinematografii. W Warszawie znajduje się jedyny w Polsce fotoplastikon działający w tym samym miejscu od 1905 roku, jednak nie jest on częścią Kaiser-Panoramy. W latach 1899–1914 w Warszawie działało co najmniej 8 fotoplastikonów.
