Fortuna w mitologii rzymskiej
Fortuna to rzymska bogini odpowiadająca za losy ludzi, uosabiająca zarówno szczęście, jak i nieszczęście. Jej męskim odpowiednikiem był Fors, a w mitologii greckiej odpowiadała Tyche. Pochodzenie Fortuny jest niejasne; według różnych źródeł była córką Nereusa, Okeanosa, Prometeusza lub Zeusa. Kult Fortuny wprowadzono w Rzymie w VI wieku p.n.e., przypisując go serwiuszowi Tuliuszowi, który miał dzięki jej wsparciu zostać królem. W czasach cesarstwa kult Fortuny zyskał na znaczeniu, zwłaszcza w miastach portowych.
Kult Fortuny
Fortuna była czczona jako opiekunka narodu rzymskiego w świątyni na Kwirynale, a także miała osobny posąg na Kapitolu. August, po wojnach wschodnich, ufundował jej ołtarz jako bóstwu „szczęśliwego powrotu” (Fortuna Redux), co wiązało się z patronatem nad cesarzem. Co roku, 12 października, odbywały się uroczystości dziękczynne, którym towarzyszyły igrzyska zwane Augustalia. Fortuna była wzywana pod różnymi imionami, a jej postać często ukazywana była na monetach rzymskich z symbolami takimi jak ster, róg obfitości czy koło Fortuny (rota Fortunae).
Fortuna w tradycji kulturowej
Fortuna stała się inspiracją dla wielu powiedzeń, takich jak: Fortuna tibi est (szczęście ci sprzyja) czy fortis Fortuna adiuvat (śmiałych Fortuna wspiera). Te powiedzenia odzwierciedlają przekonanie, że szczęście sprzyja odważnym. W polskiej literaturze pojawiają się nawiązania do Fortuny w dziełach Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego oraz Juliusza Słowackiego, gdzie los i zmienność Fortuny są kluczowymi tematami. Imię Fortunat oraz jego żeński odpowiednik Fortunata również wywodzą się od tej bogini.
