Forma muzyczna
Forma muzyczna odnosi się do ogólnej struktury utworu muzycznego, która opiera się na określonym schemacie konstrukcyjnym. Jest to kluczowy element, który pozwala na realizację emocjonalnego wyrazu dzieła muzycznego przy użyciu technik kompozytorskich. Każdy utwór, mimo że jest niepowtarzalny, różni się w stosunku do formy, a w wielu przypadkach elementy różnych form mogą się ze sobą krzyżować, na przykład forma pieśni z rondem.
Niektóre formy muzyczne są ściśle związane z konkretnymi środkami wykonawczymi. Przykładowo, preludium czy toccata są zazwyczaj przeznaczone na instrumenty klawiszowe, podczas gdy pieśń jest tworzona dla głosu wokalnego, często z towarzyszeniem instrumentalnym.
Forma muzyczna organizuje zarówno mniejsze, jak i większe części utworu, ustalając zasady ich relacji oraz powtórzeń. Często określa także charakter i nastrój muzyki. Wśród wielkich form muzycznych wyróżniamy:
- sonata
- symfonia
- koncert
- opera
Te formy zainicjowane w baroku zostały rozwinięte i skodyfikowane w okresie klasycyzmu. W romantyzmie, mimo że kompozytorzy trzymali się zasad tworzenia form, zaczęła się pojawiać większa dowolność w ich interpretacji. To czas eksplozji małych form muzycznych, często fortepianowych, o indywidualnym charakterze, takich jak pieśń.
Współczesna muzyka zburzyła tradycyjne formy, a kompozytorzy często używają nazw klasycznych do klasyfikacji utworów, mimo że nie zawsze odpowiadają one ich rzeczywistej strukturze. Istnieje wiele kryteriów klasyfikacji form muzycznych, które można rozróżniać na podstawie:
- liczby części
- środków wykonawczych
- faktury
- innych kryteriów
