Reklama

Fobia

Fobia (nowołac. phobia z phóbos „strach, lęk”) – zaburzenie nerwicowe, którego objawem osiowym jest uporczywy lęk przed określonymi sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami, związany z unikaniem przyczyn go wywołujących i utrudniający funkcjonowanie w społeczeństwie. Fobie wywoływane są przez pewne sytuacje lub obiekty zewnętrzne wobec osoby przeżywającej lęk, które w praktyce nie są niebezpieczne. Zasadniczy obraz fobii to przesadne reakcje zaniepokojenia i trwogi, pomimo świadomości o irracjonalności własnego lęku oraz zapewnień, że obiekt strachu nie stanowi realnego zagrożenia.
ICD-10 wyróżnia wśród zaburzeń lękowych w postaci fobii (F40) agorafobię, socjofobię, specyficzne (izolowane) postacie fobii, inne zaburzenia lękowe w postaci fobii oraz fobie bliżej nieokreślone.

Reklama

Fobia specyficzna

DSM-IV (klasyfikacja zaburzeń psychicznych) dzieli fobie na specyficzne i sytuacyjne. Fobie specyficzne to lęki przed zwierzętami, obiektami, sytuacjami społecznymi (np. zamknięte pomieszczenia, windy), zranieniem i krwią, chorobami czy śmiercią. Fobie sytuacyjne związane są z lękiem przed wykonaniem jakiejś zawstydzającej czynności na oczach innych ludzi i nieumiejętnością jej kontrolowania (zatrzymania), na przykład potrzeba fizjologiczna oddania moczu czy kału. Czasem poczucie strachu wywołuje już sama myśl o braku kontroli nad własnym zachowaniem. Występowanie zaburzeń fobicznych (fobie proste i specyficzne) ocenia się na 11,3% w ciągu całego życia.
Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń lękowych, reakcja na bodziec wiąże się zazwyczaj z wywołaniem silnego pobudzenia, aż do napadu paniki. Osoby cierpiące na fobię mogą chronicznie unikać bodźców wywołujących lęk. U jednej trzeciej pacjentów współwystępuje depresja.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne fobii specyficznej według klasyfikacji DSM-5
# Znaczny strach lub lęk, dotyczący specyficznej sytuacji lub obiektu (np. latania, wysokości, zastrzyków, krwi, zwierząt).
# Sytuacje związane z fobią niemal zawsze i natychmiastowo wywołują strach lub lęk.
# Związane z fobią obiekty lub sytuacje,są aktywnie unikane lub przeżywane w intensywnym lęku lub strachu.
# Strach lub lęk jest nieproporcjonalny do realnego zagrożenia, które niesie dany obiekt lub sytuacja (z uwzględnieniem kulturowego kontekstu).
# Strach, lęk lub unikanie jest uporczywe i trwa zazwyczaj sześć miesięcy lub więcej.
# Strach, lęk lub unikanie wywołuje klinicznie znaczący dystres lub upośledzenie społecznych, zawodowych lub innych, ważnych sfer funkcjonowania jednostki.
# Zaburzenia nie można lepiej wytłumaczyć symptomami innego zaburzenia psychicznego, np. strachu, lęku i unikania sytuacji jako związanych z objawami lęku napadowego lub agorafobii; obiekty lub sytuacje nie są związane z obsesjami (jak w zaburzeniach obsesyjno-kompulsyjnych) lub nie przypominają o traumatycznych przeżyciach (jak w zespole stresu pourazowego); lęk nie jest związany z opuszczeniem domu czy separacją od ważnych osób (jak w zaburzeniu lęku separacyjnego) lub lęk nie jest związany z sytuacjami społecznymi (jak w fobii społecznej).

Reklama

Przyczyny

Fobia może być nabyta poprzez warunkowanie klasyczne – gdy dana osoba kojarzy obiekt wywołujący lęk z niebezpieczeństwem. Na przykład jako dziecko mogła być straszona pająkami, zamknięta w szafie, gdzie był pająk lub widziała paniczne reakcje swoich rodziców na pająka. Takie wyjaśnienie oferują teorie behawiorystyczne.