Flisak – zawód i tradycja
Flisak, znany również jako oryl lub flis, to przedstawiciel grupy zawodowej zajmującej się spławem towarów rzekami w dawnej Polsce. W większości byli to chłopi z nadrzecznych wsi, dla których flis był dodatkowym, sezonowym zajęciem. Z czasem wykształcili oni unikalne obyczaje i słownictwo, które zyskały znaczenie w lokalnej kulturze.
Kulturę flisacką uwiecznił m.in. Sebastian Fabian Klonowic w poemacie Flis, to jest Spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do niej przypadającymi z 1595 roku. Ulanów, położony u ujścia Tanwi do Sanu, był istotnym ośrodkiem flisackim od XVI do XX wieku. W 2014 roku tradycje flisackie z Ulanowa zostały wpisane na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Obecnie flisacy z Ulanowa, zorganizowani w Bractwie Flisackim pw. św. Barbary, kultywują te tradycje w formie turystyczno-rekreacyjnej.
Hierarchia flisacka
W strukturze flisackiej istniała hierarchia. Starszy flisak, zwany retmanem, kierował spływem i odpowiadał za stan oraz transport tratew. W XVII wieku flisacy, jako liczna grupa zawodowa, założyli organizację przypominającą rzemieślniczy cech, a król Władysław IV Waza nadał im przywileje cechowe.
Flisak w legendach i folklorze
- Legenda o Wyspie Wisielca
- Wiersz o flisakach z Torunia:
- Flisaczkowa żona,
- siedzi sobie doma.
- A flisaczek, nieboraczek,
- robi na chleb jak robaczek,
- płynie do Torunia.
- Legenda o sercu lasowiackim – opowieść o miłości między flisakiem a dziewczyną z Dąbrowicy, upamiętniona w inskrypcji na rzeźbie Serce Lasowiackie w Baranowie Sandomierskim.
