Fisharmonia
Fisharmonia, znana z francuskiego pojęcia harmonium, to instrument muzyczny zaliczany do grupy dętych klawiszowych idiofonów ze stroikami przelotowymi. Z wyglądu przypomina pianino o obniżonej konstrukcji nad klawiaturą.
Historia
Pierwsze próby skonstruowania fisharmonii miały miejsce we Francji w 1810 roku, kiedy Gabriel Joseph Grenié zainspirował się chińską harmonijką ustną (sheng). Jego pomysły przyczyniły się do rozwoju instrumentu, który zyskał popularność dzięki zastosowanym „języczkom przelotowym”.
W 1842 roku Alexandre-François Debain opatentował ulepszoną wersję fisharmonii, która stała się pierwszym klawiszowym instrumentem dętym. W 1836 roku Friedrich Buschmann z Hamburga wprowadził innowację polegającą na wytwarzaniu podciśnienia w miechach, co zmieniło sposób wydobywania dźwięku. Ta technologia zapoczątkowała rozwój tzw. fisharmonii amerykańskiej, którą skonstruowano w 1856 roku przez Esteya w Brattleboro oraz w 1861 roku przez firmę Mason and Hamlin w Bostonie. Amerykańskie fisharmonie charakteryzowały się łagodniejszym brzmieniem, przypominającym dźwięk piszczałek organowych.
Kompozytorzy i producenci
Fisharmonia była używana przez wielu kompozytorów, w tym:
- Francja: César Franck, Alexandre Guilmant, Georges Bizet
- Niemcy: Sigfrid Karg-Elert
- USA: Arthur Bird
- Polska: Władysław Żeleński, Feliks Nowowiejski
Produkcja fisharmonii odbywała się w różnych krajach, w tym:
- Francja: Mustel, Debain
- Niemcy: Schiedmayer Pianofortefabrik
- USA: Estey Organ Company
Współczesne znaczenie
Fisharmonia była popularna w kaplicach i małych kościołach jako alternatywa dla organów oraz w domowym muzykowaniu. Od połowy XX wieku instrument ten został jednak w dużej mierze zastąpiony przez nowoczesne instrumenty elektromechaniczne i elektroniczne. Obecnie, rzadziej spotykane egzemplarze fisharmonii cieszą się uznaniem wśród kolekcjonerów, a instrument ten pozostaje przedmiotem badań organoznawczych.
