Filozofia prawa
Filozofia prawa to dziedzina filozofii, zajmująca się refleksją nad prawem. Mimo że współdzieli tematy z teorią prawa, często traktowana jest jako nauka odrębna. Filozofia prawa koncentruje się na ogólnych pytaniach dotyczących natury prawa, jego podstaw ontologicznych, epistemologicznych i aksjologicznych.
Relacja między filozofią a teorią prawa
Filozofia prawa i teoria prawa są blisko spokrewnione, lecz często uznawane za odrębne. Filozofia prawa jest bardziej ogólna i normatywna, analizując, jak prawo powinno wyglądać, podczas gdy teoria prawa skupia się na praktycznych aspektach systemu prawnego, w tym pozytywizmie prawnym.
Problemy filozofii prawa
Filozofia prawa bada trzy kluczowe problemy:
- Istota prawa: Zajmuje się pytaniem, czym jest prawo. Spory koncentrują się między pojęciem prawa jako normy a prawem jako faktem społecznym.
- Faktyczność prawa: Analizuje związki między prawem a władzą oraz efektywność norm prawnych w społeczeństwie.
- Legitymizacja prawa: Bada podstawy obowiązywania prawa oraz jego relację do moralności.
Główne stanowiska w filozofii prawa
Prawnonaturalizm
Prawnonaturalizm zakłada, że prawo jest odkrywane, a nie tworzone przez ludzi. Jego normy są obiektywne i powinny być zgodne z normami prawa naturalnego. Przedstawiciele tego nurtu to m.in. św. Tomasz z Akwinu i Immanuel Kant.
Pozytywizm prawny
Pozytywizm, przeciwny prawu naturalnemu, definiuje prawo jako zespół norm, niekoniecznie związanych z moralnością. Kluczowi przedstawiciele to Hans Kelsen i Herbert Hart. Krytycy podnoszą, że pozytywizm nie jest w stanie odpowiedzieć na kwestie dotyczące niesprawiedliwego prawa.
Realizm prawniczy
Realizm prawniczy, reprezentowany przez Carla Llewellyna, podkreśla znaczenie rzeczywistego stosowania prawa przez sędziów i obywateli, a nie jedynie norm zawartych w przepisach. Dzieli się na nurty psychologiczny i socjologiczny, które koncentrują się na ludzkich emocjach i społecznych zachowaniach w kontekście prawa.
Podsumowanie
Filozofia prawa to złożona dziedzina, która bada istotę, efektywność i legitymizację prawa. Kluczowe nurty, takie jak prawnonaturalizm, pozytywizm i realizm, oferują różne perspektywy na temat natury prawa i jego funkcjonowania w społeczeństwie.
Bibliografia
- J. Stelamach, R. Sarkowicz, Filozofia prawa XIX i XX wieku, Kraków 1999
- J. Stelamach, Brożek B., Metody prawnicze, 2006
- J. Stelamach, R. Sarkowicz, Teoria prawa, Kraków 1999
