Ferdinand Tönnies (ur. 26 lipca 1855 koło Oldenswortu, zm. 9 kwietnia 1936 w Kilonii) – niemiecki socjolog i filozof.
Od 1913 profesor uniwersytetu w Kilonii.
Poglądy i koncepcje
Tönnies wpisuje się w tradycję socjologii rozumiejącej. Inspirował się filozofią Karola Marksa, Thomasa Hobbesa oraz Artura Schopenhauera. Jego zdaniem społeczeństwo ma swe źródła w woli tworzących je jednostek, ale jest jednocześnie bytem wobec jednostek nadrzędnym i od nich niezależnym.
Twórca koncepcji więzi społecznej, na którą składają się dwa typy zbiorowości społecznej: wspólnota (niem. Gemeinschaft) i zrzeszenie (stowarzyszenie) (niem. Gesellschaft) – zgodnie z polskim tłumaczeniem. Jedno z dokonanych badań wysnuwa twierdzenie, że istotą historycznej analizy Tönniesa jest tradycyjna wspólnota i nowoczesne społeczeństwo (a nie stowarzyszenie), a ściślej społeczeństwo cywilne.
Gemeinschaft to rodzaj stosunków społecznych oparty przede wszystkim na „woli organicznej” opartej głównie na emocjach. Łączy jednostki, rozumiane jako pełne osobowości, na podstawie bliskości emocjonalnej i ogarnia całe ich życie.
Gesellschaft to rodzaj stosunków społecznych o charakterze formalno-rzeczowym, opartych na „woli arbitralnej”, na racjonalnej kalkulacji, umowie i wymianie (regulowanych przez formalne prawo). Łączy jednostki jedynie w aspekcie wykonywania przez nie określonych ról społecznych.
Typologia ta odnosi się zarówno do różnych rodzajów społeczeństw w wymiarze historycznym (wspólnota była typowym sposobem uspołecznienia w tradycyjnym społeczeństwie agrarnym, stowarzyszenie – w kapitalistycznym społeczeństwie przemysłowym), jak i do różnych typów więzi występujących w ramach jednego społeczeństwa (wspólnota jest rodzajem więzi charakterystycznym dla rodziny czy społeczności lokalnej, stowarzyszenie dla życia w nowoczesnym mieście).
Jedną z koncepcji Tönniesa było otwarcie się państw i ustanowienie światowej republiki. Zakładała ona, że państwa zrzeszą się w jeden twór polityczny, w którym najwyższe stanowiska będą zajmować uczeni oraz myśliciele. Jedną z głównych idei było stworzenie społeczeństwa pacyfistycznego. Autor wskazywał na dużą rolę mediów (prasy) jaką miała odegrać w procesie scalania się krajów. W swoich utopijnych wizjach zachowuje jednak dystans, zaznaczając, że siła tożsamości grup zawsze będzie mieć duże znaczenie
Publikacje
* Gemeinschaft und Gesellschaft, Darmstadt [1887] (Wspólnota i stowarzyszenie wyd. pol. 1988).
*Thomas Hobbes. Leben und Lehre, Stuttgart: Frommann, 1896 (wyd. drugie jako Thomas Hobbes, der Mann und der Denker, 1910, wyd. pol. Tomasz Hobbes: Życie jego i nauka, Łódź 1903)
* „Der Nietzsche-Kultus”, Tönnies-Forum [1897] 2005..
* Kritik der öffentlichen Meinung, Berlin/New York (Ferdinand Tönnies Gesamtausgabe, tom. 14) [1922] 2002.
* Einführung in die Soziologie, 1931.
* Geist der Neuzeit, Berlin/New York (Ferdinand Tönnies Gesamtausgabe, tom. 22) (1935) 1998.
* Lars Clausen, Alexander Deichsel, Cornelius Bickel, Carsten Schlüter-Knauer, Uwe Carstens (red.), Ferdinand Tönnies Gesamtausgabe [TG], 24 vol., Berlin/New York: Walter de Gruyter 1998-.
* Soziologische Schriften 1889-1905, ed. Rolf Fechner, Profil-Verlag, Munich/Vienna 2008.
* Schriften und Rezensionen zur Anthropologie, ed. Rolf Fechner, Profil-Verlag, Munich/Vienna 2009.
* Schriften zu Friedrich Schiller, ed. Rolf Fechner, Profil-Verlag, Munich/Vienna 2009.
* Schriften und Rezensionen zur Religion, ed. Rolf Fechner, Profil-Verlag, Munich/Vienna 2010.
* Geist der Neuzeit, ed. Rolf Fechner, Profil-Verlag, Munich/Vienna 2010.
* Schriften zur Staatswissenschaft, ed. Rolf Fechner, Profil-Verlag, Munich/Vienna 2010.
Przypisy
Bibliografia
* Ferdinand Tönnies, Wspólnota i stowarzyszenie. Rozprawa o komunizmie i socjalizmie jako empirycznych formach kultury. Warszawa: PWN, 1988.
* Jerzy Szacki, Historia myśli socjologicznej, Warszawa: PWN, 2002, s. 439-447.
* Paweł Załęski, Tönnies i społeczeństwo cywilne: Źródła nowoczesnej koncepcji społeczeństwa, „Przegląd Socjologii Jakościowej, „, t. VII, nr 2/2011 ([http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/Volume16/PSJ_7_2_Zaleski.pdf artykuł dostępny na qualitativesociologyreview.org]).
Linki zewnętrzne
*
* [http://www.ftg-kiel.de Ferdinand-Tönnies-Gesellschaft]
* [https://polona.pl/search/?query=Ferdinand_T%C3%B6nnies&filters=creator:%22T%C3%B6nnies,_Ferdinand_(1855–1936)%22,public:1,hasTextContent:0 Ferdinand Tönnies – publikacje] w bibliotece Polona
Kategoria:Niemieccy socjolodzy
Kategoria:Niemieccy filozofowie XX wieku
Kategoria:Filozofowie niemieckojęzyczni
Kategoria:Filozofowie współcześni
Kategoria:Urodzeni w 1855
Kategoria:Zmarli w 1936
Kategoria:Filozofowie i teoretycy społeczni
