Fatalizm – definicja i kluczowe pojęcia
Fatalizm to przekonanie o nieuchronności przyszłości, które zakłada, że wszystkie wydarzenia są już z góry ustalone przez siły wyższe. W tym ujęciu, działania człowieka nie mają wpływu na bieg wydarzeń, a decyzje jednostek są jedynie elementem większego, niezmiennego planu.
Fatalizm w religiach i filozofii
Fatalizm występuje w wielu religiach, w tym w niektórych odłamach islamu, protestantyzmie oraz w religiach politeistycznych, takich jak te praktykowane w starożytnej Grecji i Rzymie. W takich tradycjach pojawiają się różne wyobrażenia o losie, na przykład:
- zapisana księga przeznaczenia
- nitka losu
- decyzje bogów
Niektóre szkoły stoicyzmu również podzielały fatalistyczne poglądy, a w chrześcijaństwie koncepcje predestynacji były określane jako „argument lenia”.
Radykalne formy fatalizmu
Radykalna forma fatalizmu zakłada, że los człowieka jest nieuchronnie określony przez siły wyższe, co determinuje jego życie oraz ostateczny wynik, niezależnie od jego woli. W kontekście literackim, pojęcie fatum często stanowi podstawę konfliktu tragicznego.
Wolna wola a fatalizm
Fatalizm stoi w opozycji do idei wolnej woli, sugerując, że ludzie nie mają rzeczywistego wpływu na swoje przeznaczenie.
Fatalizm a determinizm
Warto zaznaczyć, że fatalizm nie jest tożsamy z determinizmem w powszechnym rozumieniu, które odnosi się do przyczynowości i zależności przyczynowo-skutkowych. Fatalizm można zdefiniować jako formę determinizmu logicznego lub teologicznego, nie wypowiadając się jednoznacznie o istnieniu przyczynowości.
