Ewangelia Filipa
Ewangelia Filipa, znana jako Peuaggelion pkata Philippos, to gnostycki tekst apokryficzny odkryty w 1945 roku w Nag Hammadi w Egipcie. Rękopis datowany jest na około 350 n.e., jednak oryginalny tekst może pochodzić z drugiego stulecia naszej ery.
W przeciwieństwie do kanonicznych Ewangelii, Ewangelia Filipa nie relacjonuje życia Jezusa ani nie jest zbiorem Jego wypowiedzi, jak Ewangelia Tomasza. Zawiera natomiast zbiór duchowych nauk, przypowieści i polemik, które mogą służyć jako katechizm dla neofitów przygotowujących się do przyjęcia do Kościoła. Tekst ten jest jednym z najstarszych, który opisuje sakramenty praktykowane w pierwszej wspólnocie chrześcijańskiej.
Ewangelia Filipa zachowała się w języku koptyjskim, będąc tłumaczeniem wcześniejszego tekstu greckiego, i nawiązuje do myśli Walentyna Egipcjanina, gnostyka z około 100 n.e.
Źródło Ewangelii
Według badaczy, takich jak Wesley Isenberg i Hans-Martin Schenke, Ewangelia najprawdopodobniej powstała w syryjskiej wspólnocie w II wieku. Wskazuje na to wiele teologicznych wątków, które są zgodne z nauką Walentyna Egipcjanina, biskupa i teologa. Istnieje hipoteza, że autorem lub redaktorem tekstu mógł być uczeń Walentyna. Możliwe jest również, że tekst miał kilku autorów i był wielokrotnie redagowany.
Jednakże niektórzy badacze, jak Hugo Ludhaug, kwestionują „walentyńskie” pochodzenie Ewangelii, twierdząc, że powstała ona później, w IV wieku, w Egipcie i odzwierciedla ortodoksyjne poglądy Cyryla z Aleksandrii. Elaine Pagels sugeruje z kolei, że Ewangelia Filipa powinna być traktowana jako niezależny dokument, który, mimo gnostyckich wpływów, ma wiele wspólnego z nauczaniem Klemensa Aleksandryjskiego i Orygenesa.
