Ewagriusz z Pontu
Ewagriusz z Pontu (ur. 345, zm. 399) był mnichiem, teologiem i mistykiem, znanym jako jeden z ojców pustyni. Urodził się w Iborze (obecnie Turcja) w zamożnej rodzinie kapłańskiej. Po ukończeniu nauki w Cezarei Kapadockiej, nawiązał bliskie relacje z Bazylim Wielkim, który mianował go lektorem. Po śmierci ojca i Bazylego, Ewagriusz przeniósł się do Konstantynopola, gdzie zdobył uznanie jako kaznodzieja i diakon.
Życie monastyczne
W 383 roku, po ucieczce przed intrygami i niezrealizowanym uczuciem, Ewagriusz osiedlił się w Jerozolimie, a następnie na Pustyni Egipskiej. Tam, po dwóch latach nowicjatu, zamieszkał w półpustelniczej osadzie Cele, gdzie przyjaźnił się z innymi anachoretami. Odrzucił ofertę biskupstwa Thmuis i zmarł w 399 roku, wycieńczony ascetycznym życiem.
Poglądy teologiczne
Ewagriusz był pionierem systematycznej refleksji teologicznej nad życiem eremity. Jego nauki łączyły praktykę z teorią, dążąc do oczyszczenia duszy oraz osiągnięcia wewnętrznego milczenia. Wprowadził podział gnozy na dwa stopnie: fizyczny i teologiczny, oraz postulował ośmiu rodzajów pokus, które są źródłem duchowych zagrożeń. Jego koncepcja czystej modlitwy miała wpływ na późniejszą myśl mistyczną.
Kontrowersje
Początkowo Ewagriusz był postrzegany jako ortodoksyjny, jednak późniejsze odkrycia jego pism ujawniły elementy orygenizmu, które były potępione na Soborze Konstantynopolitańskim w 553 roku. Krytycy zarzucali mu brak chrystologicznej perspektywy i negowanie zmartwychwstania ciał. Jednak niektórzy badacze, jak Gabriel Bunge, podkreślali jego wierność dogmatom Kościoła i obronę nicejskiego Credo.
Dzieła
Najważniejsze prace Ewagriusza obejmują:
- O praktyce ascetycznej
- Gnostyk
- Rozdziały gnostyckie
- O modlitwie
- O ośmiu duchach zła
- Komentarz do Modlitwy Pańskiej
- Pouczenia dla mnichów
- Listy
Ewagriusz, zbierając myśli ojców pustyni, stworzył najstarszy zbiór apoftegmatów zachowany do współczesnych czasów.
