Epos o Gilgameszu
Epos o Gilgameszu to starożytny akadyjski utwór, który opisuje poszukiwanie tajemnicy nieśmiertelności przez legendarnego władcę sumeryjskiego miasta Uruk. Epos, który zawiera opis potopu, powstał na podstawie wcześniejszych sumeryjskich opowieści o Gilgameszu.
Sumeryjskie eposy o Gilgameszu
Do dziś zachowało się pięć sumeryjskich poematów dotyczących Gilgamesza, spisanych na tabliczkach z II tysiąclecia p.n.e., prawdopodobnie będących kopiami starszych tekstów. Oto ich tytuły:
- Gilgamesz i Agga z Kisz – o buncie Gilgamesza przeciwko królowi Agdze.
- Gilgamesz i Huwawa – o pokonaniu potwora Huwawy.
- Gilgamesz i Byk Niebiański – o zabiciu Byka wysłanego przez boginię Inannę.
- Śmierć Gilgamesza – o pogrzebie Gilgamesza.
- Gilgamesz, Enkidu i świat podziemny – o próbach ratowania Enkidu z zaświatów.
Akadyjskie wersje eposu
Najwcześniejsze akadyjskie teksty o Gilgameszu pochodzą z okresu starobabilońskiego (ok. 2000–1600 p.n.e.) i zachowały się w fragmentach. Wśród nich są opowieści o podróży do Góry Cedrowej oraz spotkaniach Gilgamesza z różnymi postaciami. Wersje średniobabilońskie są znane jedynie z trzech fragmentów, a standardowa wersja eposu powstała na bazie wcześniejszych tekstów i została spisana na dwunastu tabliczkach.
Treść wersji standardowej
Wersja standardowa eposu zaczyna się od prologu chwalącego Gilgamesza. W dalszej części przedstawione są jego zmagania z Enkidu, przygody w Lesie Cedrowym i odrzucenie zalotów bogini Isztar. Kluczowym momentem jest śmierć Enkidu, po której Gilgamesz wyrusza na poszukiwanie nieśmiertelności, a jego podróż prowadzi do spotkania z Ut-napisztim, który opowiada o potopie.
Eposy w innych językach
Wykopaliska w Boğazkale ujawniły fragmenty eposu w języku hetyckim, znanym jako Pieśni Gilgamesza, które charakteryzuje się skróconą formą. Odkryto również fragmenty w języku huryckim, których treść jest w większości nieczytelna.
Podsumowanie
Epos o Gilgameszu jest jednym z najważniejszych dzieł literatury starożytnej, ukazującym nie tylko legendy o bohaterze, ale także refleksje nad życiem, przyjaźnią i poszukiwaniem sensu istnienia.
