Epika
Epika, pochodząca od greckiego słowa „epikós” oznaczającego „słowny”, jest jednym z trzech głównych rodzajów literackich, obok liryki i dramatu. Rozwinęła się z ustnych opowieści, sag i mitów dotyczących przeszłości.
Cechy epiki
- Obecność narratora
- Świat przedstawiony
- Fabuła z układem przyczynowo-skutkowym
- Forma prozy (z wyjątkiem epopei i ballad)
- Wiele wydarzeń i miejsc akcji
Gatunki epiki
- Powieść – obszerny utwór prozatorski, często wielowątkowy; przykłady: Quo vadis.
- Nowela – krótki utwór jednowątkowy z punktem kulminacyjnym; przykłady: „Janko Muzykant”, „Latarnik”.
- Epos (epopeja) – rozbudowany utwór wierszowany o mitycznych lub historycznych bohaterach; przykłady: „Iliada”, „Odyseja”, „Pan Tadeusz”.
- Opowiadanie – niewielki utwór z luźną strukturą akcji; przykład: „Pętla”.
- Baśń – opowieść o fantastycznych bohaterach, często bez określonego miejsca i czasu.
- Legenda – opowieść z elementami fantastyki, często o życiu świętego.
- Anegdota – krótka, często zabawna historia o specyficznym wydarzeniu.
- Satyra – utwór ośmieszający zjawiska społeczne, łączący elementy epiki i liryki.
- Pamiętnik – chronologiczny opis przeżyć uczestnika wydarzeń.
- Ballada – utwór z niezwykłymi wydarzeniami, występujący w różnych rodzajach literackich.
Rodzaje narracji
- Pierwszoosobowa – narrator uczestniczy w wydarzeniach, używa form pierwszej osoby (np. „ja”, „mój”).
- Trzecioosobowa – narrator komentuje wydarzenia, nie bierze w nich udziału, jest wszechwiedzący.
Składniki świata przedstawionego
- Czas i miejsce akcji
- Fabuła
- Bohaterowie (główni, drugoplanowi, epizodyczni)
Relacja między narratorem a światem przedstawionym może być różna, od niewidocznego narratora po takiego, który ujawnia swoje przemyślenia.
Czas fabuły a czas powstania utworu
- Przeszłość – epika historyczna
- Teraźniejszość – epika współczesna
- Przyszłość – epika fantastyczna
