Endometrioza
Endometrioza, znana również jako gruczolistość zewnętrzna, to stan, w którym błona śluzowa macicy (endometrium) występuje poza jamą macicy. Objawy tej choroby zostały po raz pierwszy opisane przez Arthura Duffa w 1769 roku. W XIX wieku zaczęto rozwijać hipotezy dotyczące jej patogenezy, w tym teorię metaplazji oraz koncepcję „miesiączkowania wstecznego” opracowaną przez Johna Sampsona w 1925 roku.
Epidemiologia
Szacuje się, że endometrioza dotyka 7–15% miesiączkujących kobiet. Rzadko występuje w okresie pomenopauzalnym i przed menarche. Odnotowano również pojedyncze przypadki u mężczyzn leczonych hormonalnie z powodu raka prostaty.
Patogeneza
Ogniska endometriozy najczęściej występują wewnątrz jamy otrzewnej (94–97% przypadków), ale mogą również występować w innych lokalizacjach, takich jak szyjka macicy czy pęcherz moczowy. Teorie dotyczące powstawania endometriozy obejmują:
- Regurgitacja, czyli „wsteczna menstruacja” – wydostanie się komórek endometrium do jamy otrzewnej.
- Implantacja – przeniesienie endometrium podczas porodu cesarskiego lub operacji.
- Metaplazja – przekształcenie komórek wyściółki otrzewnej.
- Rozsiew – rzadkie przeniesienie endometriozy przez naczynia krwionośne i limfatyczne.
- Toksyny środowiskowe – wystawienie na działanie dioksyn może wpływać na patologię endometriozy.
Wysoki poziom estrogenów i czynniki genetyczne również mogą mieć wpływ na rozwój choroby.
Objawy i przebieg
Endometrioza rozwija się powoli, często bezobjawowo, ale może powodować ból podczas współżycia i trudności w zajściu w ciążę. Typowe objawy to:
- Bóle w miednicy mniejszej.
- Zaburzenia cyklu miesięcznego.
- Obfite krwawienia menstruacyjne.
- Problemy z płodnością.
Rzadsze objawy obejmują krwiomocz oraz krwawienia z przewodu pokarmowego.
Skutki nieleczonej endometriozy
- Silne bóle.
- Stany depresyjne.
- Problemy ze współżyciem seksualnym.
- Obniżenie płodności lub niepłodność.
- Zaburzenia jelita i pęcherza.
Rozpoznanie
Rozpoznanie endometriozy zazwyczaj odbywa się za pomocą laparoskopii lub laparotomii z biopsją. Mniej precyzyjne metody to USG i MRI, które nie zawsze wykrywają chorobę.
Leczenie
Nie jest znana dokładna przyczyna endometriozy, co sprawia, że leczenie jest objawowe. Stosuje się:
- Leki gestagenowe i analogi gonadoliberyny.
- Leczenie chirurgiczne, polegające na usunięciu ognisk endometrialnych.
W cięższych przypadkach rozważa się usunięcie jajników. Leczenie farmakologiczne obejmuje również progestageny oraz wkładki hormonalne.
Leczenie chirurgiczne i farmakologiczne
- Usunięcie ognisk endometrialnych.
- Podawanie leków takich jak dienogest i analogi gonadoliberyny.
Wyniki badań wskazują na konieczność skojarzonego leczenia chirurgicznego i farmakologicznego w celu zachowania zdolności rozrodczych.
