Efekt zewnętrzny
Efekt zewnętrzny (ang. externality) to zjawisko w ekonomii, które polega na przenoszeniu kosztów lub korzyści działalności jednego podmiotu na inne podmioty bez odpowiedniej rekompensaty. Efekty te mogą być pozytywne lub negatywne i dotyczą szerokiego grona odbiorców, niezależnie od ich woli.
Efekty zewnętrzne pojawiają się, gdy działania podmiotu wpływają na inne podmioty, które nie uczestniczą w procesie wymiany. Przykłady pozytywnych efektów zewnętrznych to tworzenie dóbr publicznych, jak bezpieczeństwo czy zdrowie, natomiast negatywne to zanieczyszczenie środowiska.
Krańcowe koszty i korzyści zewnętrzne
Krańcowe koszty zewnętrzne (MEC) to wzrost kosztów dla przedsiębiorstwa spowodowany przez zewnętrzne czynniki, takie jak zanieczyszczenie. Krańcowe koszty społeczne (MSC) to suma prywatnych kosztów krańcowych (MC) i krańcowych kosztów zewnętrznych (MEC).
Krańcowe korzyści zewnętrzne (MEB) to wzrost korzyści dla jednostki spowodowany przez wzrost produkcji innych firm, a krańcowe korzyści społeczne (MSB) to suma prywatnych korzyści krańcowych i korzyści zewnętrznych.
Rozwiązania problemu efektów zewnętrznych
Efekty zewnętrzne można rozwiązać zarówno na poziomie prywatnym, jak i publicznym.
Prywatne rozwiązania
- Internalizacja efektów zewnętrznych – uwzględnienie efektów przez odpowiednie przypisanie praw własności.
- Przypisanie praw własności – umożliwia stronom osiągnięcie efektywności poprzez negocjacje.
- Przepisy prawne – regulacje zabezpieczające przed kosztami zewnętrznymi oraz nakładające obowiązek wypłaty odszkodowań.
Publiczne rozwiązania
- Kary i podatki – nakładanie kar za negatywne efekty zewnętrzne w celu zrównania kosztów społecznych i prywatnych.
- Subsydia – wsparcie finansowe dla przedsiębiorstw redukujących zanieczyszczenia, co może prowadzić do zbyt dużej produkcji.
- Zbywalne zezwolenia – limity emisji, które motywują do ograniczania zanieczyszczeń.
- Regulacje administracyjne – normy produkcyjne, które mogą prowadzić do nieefektywności.
