Edward Dembowski
Edward Dembowski (1822-1846) był polskim działaczem niepodległościowym, filozofem, krytykiem literackim i publicystą, związanym z Związkiem Narodu Polskiego. Organizował powstanie krakowskie w 1846 roku.
Życiorys
Dembowski urodził się 31 maja 1822 roku jako syn Julii z Kochanowskich i Leona Dembowskiego, konserwatywnego kasztelana. Jego radykalne poglądy przyniosły mu przydomek „czerwonego kasztelanicza”. W trakcie studiów był pod wpływem Hegla oraz francuskich socjalistów utopijnych.
Debiutował w 1841 roku w warszawskim „Czasie” i wydawał „Przegląd Naukowy”, pismo młodej inteligencji. Był także autorem wielu rozpraw literackich, publikując m.in. w poznańskim „Roku”.
Dembowski stał na czołe nieudanego powstania krakowskiego. Zginął 27 lutego 1846 roku podczas ostrzału procesji patriotycznej przez wojska austriackie w Podgórzu. Pochowany jest na starym cmentarzu Podgórskim w Krakowie.
Poglądy
Inspiracje Dembowskiego wywodziły się z idei Joachima Lelewela. W swojej krytyce kładł nacisk na ideowo-polityczne kryteria oceny sztuki, sprzeciwiając się zarówno konserwatyzmowi, jak i umiarkowanym liberalnym postawom. Krytykował eklektyzm i estetyzm, promując aktywną działalność społeczną i poezję zaangażowaną.
Upamiętnienia
Dembowski jest upamiętniony w literaturze, filmach, szkołach oraz ulicach:
- Wiersz „Emisariusz” Władysława Anczyca (1848)
- Wiersz Wisławy Szymborskiej „List Edwarda Dembowskiego do ojca”
- Film „Pasja” Stanisława Różewicza
- Szkoły noszące jego imię w różnych miastach Polski
- Ulice Dembowskiego w wielu miastach, w tym Krakowie i Warszawie
- Pomniki i tablice pamiątkowe w Krakowie
Inne
Statek Polskich Linii Oceanicznych nosił imię Edwarda Dembowskiego.
Bibliografia
W literaturze polskiej Dembowski pozostaje postacią znaczącą, a jego idee i działalność są przedmiotem badań historyków i literaturoznawców.
Linki zewnętrzne
Więcej informacji na temat Edwarda Dembowskiego można znaleźć w dostępnych publikacjach oraz zasobach internetowych.
