Informacje ogólne
Dziobak (Ornithorhynchus anatinus) to unikalny ssak, który składa jaja, a jednocześnie karmi młode mlekiem. Do początku XX wieku był polowany dla futra, jednak obecnie podlega ochronie. Chociaż programy rozmnażania w niewoli nie przyniosły znaczących rezultatów, dziobak nie jest bezpośrednio zagrożony wyginięciem.
Historia i etymologia
Dziobak został po raz pierwszy opisany w 1799 roku przez George’a Shawa, który nadał mu nazwę Platypus anatinus. Angielska nazwa „platypus” oznacza „płaskostopy”. Początkowo naukowcy wątpliwili w autentyczność tego zwierzęcia, które wydawało się hybrydą kaczki i bobra. Ostatecznie dziobak został sklasyfikowany jako przedstawiciel rzędu Monotremata.
Systematyka
Dziobak jest zaliczany do gromady ssaków (Mammalia), podgromady Prototheria (ssaki jajorodne) oraz rzędu Monotremata. Należy do rodziny dziobakowatych (Ornithorhynchidae).
Budowa ciała i fizjologia
Dziobak ma gęste, brązowe futro i płaski ogon, który magazynuje energię. Posiada błonę pławną na stopach i gumowaty dziób, co sprawia, że jest przystosowany do pływania. Temperatura ciała wynosi około 32 °C, co jest niższe niż u większości ssaków.
Układ krwionośny i oddechowy
Układ krwionośny dziobaka nie różni się znacznie od innych ssaków. Wymiana gazowa zachodzi w asymetrycznych płucach, które mają różną liczbę płatów po obu stronach.
Układ pokarmowy
Dziobak nie ma zębów, a jego dieta składa się głównie z pierścienic i owadów. Młode są karmione mlekiem wydobywającym się przez pory w skórze matki.
Reprodukcja i rozwój
Samice składają jaja i wysiadują je przez 21-28 dni. Po wykluciu młode są karmione mlekiem przez 3–4 miesiące.
Ewolucja
Dziobak i inne stekowce stanowią wczesne odgałęzienie drzewa rodowego ssaków. Najstarsze skamieniałości dziobaka datowane są na około 100 000 lat.
Genetyka
Sekwencjonowanie genomu dziobaka ujawnia zarówno cechy gadzie, jak i ssacze. System determinacji płci dziobaka różni się od innych ssaków.
Status i ochrona
Dziobak jest gatunkiem chronionym, a jego populacja w Australii jest monitorowana. W niewoli udało się wychować kilka młodych, co stanowi sukces ochrony tego gatunku.
Dziobak w kulturze
Dziobak jest obecny w australijskich legendach oraz jako maskotka różnych wydarzeń, takich jak Igrzyska Olimpijskie w Sydney w 2000 roku.
Podsumowanie
Dziobak to unikalny ssak jajorodny, którego historia, fizjologia i ewolucja są fascynującym tematem dla biologów i miłośników przyrody. Dzięki programom ochrony, gatunek ten ma szansę na przetrwanie w zmieniającym się środowisku.
