Dżdżownicowate (Lumbricidae)
Dżdżownice to rodzina skąposzczetów, obejmująca ponad 670 gatunków, głównie glebowych. Są hermafrodytami, z zapłodnieniem krzyżowym, a niektóre rozmnażają się partenogenetycznie. Ich wpływ na glebę opisał Karol Darwin w książce „The Formation of Vegetable Mould through the Action of Worms”.
Występowanie
Dżdżownice występują najliczniej w umiarkowanej strefie Holarktyki, z przeciętnie 800 osobnikami w 1 m³ gleby. Niektóre gatunki, takie jak Allolobophora caliginosa, są kosmopolityczne, a inne przystosowały się do zimnych stref, w tym tundry.
Biotop
Preferują wilgotne, żyzne gleby bogate w materię organiczną, o pH 5,5–8. Występują w różnych typach gleb, jednak w gliniastych są najliczniejsze. Nieliczne gatunki żyją w przybrzeżnych wodach.
Występowanie w Polsce
W Polsce stwierdzono 32 gatunki dżdżownic, z czego 10 jest powszechnie spotykanych. W strefie nizinnej dominują 2–4 gatunki, które mogą być powierzchniowe lub głębokie, w zależności od ich wymagań pokarmowych.
Budowa ciała
Dżdżownice mają wydłużone ciało, osiągające długość od 1 cm do 1 m. Ciało składa się z segmentów z małymi szczecinkami. Posiadają hydroszkielet oraz zwoje pełniące funkcję mózgu.
Układ pokarmowy
Układ pokarmowy składa się z gardzieli, przełyku i żołądka, gdzie pokarm jest miażdżony. Trawienie odbywa się w jelicie, a układ kończy się odbytem.
Biologia i ekologia
Dżdżownice potrzebują wilgotnych gleb, a ich ciało zawiera ponad 80% wody. W przypadku nadmiernego przesuszenia mogą zapadać w stan odrętwienia. Większość dżdżownic jest wrażliwa na niskie temperatury, a nieliczne gatunki przystosowały się do życia w zamarzniętej glebie.
Odżywianie
Dżdżownice są saprofagami, żywiącymi się organicznymi resztkami roślinnymi i zwierzęcymi. Wybierają pokarm bogaty w azot i węglowodany, a ich dieta różni się w zależności od gatunku.
Rola w ekosystemie
Dżdżownice wpływają na skład gleby, redukując warstwy organiczne i zwiększając zbitość gleby, co wpływa na wchłanianie wody i erozję.
Rozmnażanie
Większość dżdżownic jest obojnacza, a ich rozmnażanie odbywa się poprzez wymianę gamet podczas kopulacji. Po zapłodnieniu tworzą kokony, które mogą długo przetrwać w glebie.
Znaczenie
Dżdżownice, takie jak Eisenia fetida, są wykorzystywane w wermikompostowaniu. Służą też jako przynęta wędkarska i pokarm dla ryb akwariowych.
Klasyfikacja
Rodzina Lumbricidae obejmuje około 1130 gatunków, z czego 670 uznano za formalnie poprawne. Dzieli się na podrodziny: Diporodrilinae i Lumbricinae, z rodzajami Allolobophora i Dendrobaena jako najliczniejszymi.
