Dyptam jesionolistny
Dyptam jesionolistny (Dictamnus albus L.) to roślina z rodziny rutowatych, występująca w środkowej i południowej Europie oraz zachodniej Azji. W Polsce jest gatunkiem rodzimym, często uprawianym jako roślina ozdobna.
Rozmieszczenie geograficzne
Dyptam rośnie dziko od południowej Europy po Syberię i północne Chiny. W Polsce granica jego zasięgu przebiega na północy. Obecnie potwierdzone miejsce występowania to:
- Rezerwat Kulin koło Włocławka
- Okolice Dąbrowy Górniczej
- Rejon Pińczowa
Morfologia
Dyptam jest byliną kłączową o silnym aromacie. Charakteryzuje się:
- Łodygą: pojedynczą, 50–120 cm wysokości, gęsto ogruczolona
- Liśćmi: ciemnozielonymi, nieparzystopierzastymi, jajowatymi, z drobno ząbkowanym brzegiem
Roślina ta jest żywicielska dla larw motyla paź królowej.
Zagrożenia i ochrona
Dyptam jest objęty w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Jego kategorie zagrożenia to:
- Czerwona lista roślin i grzybów Polski (2006): E (wymierający); 2016: CR (krytycznie zagrożony).
- Polska czerwona księga roślin (2001): EN (zagrożony); 2014: CR (krytycznie zagrożony).
Zastosowanie
Dyptam jest rośliną ozdobną, cenioną za piękne kwiaty i żywozielone pędy. Ma również zastosowanie w medycynie i perfumerii, ponieważ zawiera:
- Olejek eteryczny (limonen, cymol, estragol)
- Alkaloidy (robustina, diktamnina)
- Kumaryny (psoralen, bergapten)
Uprawa
Dyptam jest mrozoodporny i może być uprawiany w strefach 3–9. Preferuje:
- Glebę piaszczysto-próchniczą, wapienną o niskiej wilgotności
- Stanowiska słoneczne
Roślina źle toleruje przesadzanie i często sadzi się ją grupami lub między krzewami ozdobnymi.
Obecność w kulturze
Dyptam jesionolistny utożsamiany jest z gorejącym krzewem opisanym w Biblii. Jego olejki lotne mogą się zapalać. Ponadto, wyciąg z dyptamu pojawia się w książce Harry Potter i Insygnia Śmierci jako eliksir zasklepiający rany.
