Dyktatura proletariatu

Dyktatura proletariatu

Dyktatura proletariatu to termin wprowadzony przez Karola Marksa w jego pracy „Walki klasowe we Francji, 1848–1850”. Oznacza on władzę klasy robotniczej, która przejmuje środki produkcji oraz instytucje państwowe, obalając „dyktaturę burżuazji”. Marks zakładał, że zmiany te będą wymagały użycia przemocy oraz terroru, a sama dyktatura miała być stanem przejściowym prowadzącym do zniesienia klas społecznych.

Myśl marksistowska

Marks za przykład dyktatury proletariatu uważał Komunę Paryską, podkreślając jej bliskość do mas oraz demokratyczne zasady działania. Włodzimierz Lenin, z kolei, stanowczo odrzucał reformistyczne interpretacje marksizmu, podkreślając, że rewolucja jest niezbędna do wprowadzenia socjalizmu. W swoim dziele „Państwo a rewolucja” odniósł się do konieczności użycia terroru jako narzędzia walki klasowej.

Leninizm i jego konsekwencje

Lenin sugerował, że nowy system władzy po rewolucji powinien opierać się na radach robotniczych. Władzę tę wspierać miał aparat bezpieczeństwa, co doprowadziło do represji politycznych i obozów koncentracyjnych. Nikołaj Bucharin i Lew Trocki również popierali stosowanie terroru jako metody mobilizacji mas.

Krytyka koncepcji

Koncepcje Lenina były krytykowane przez Karla Kautskiego i Różę Luksemburg, którzy wskazywali na podobieństwa państwa radzieckiego do ucisku burżuazji oraz dziedziczenie klasowości.

Różnorodność form dyktatury proletariatu

Różne formy dyktatury proletariatu obejmują:

• Komuna Paryska: Pierwsza forma dyktatury proletariatu, krótka, ale znacząca dla idei wyzwolenia ekonomicznego pracy.
• Rady: Władza robotnicza zrodzona w Rosji, gdzie prawo wyborcze przysługiwało wyłącznie robotnikom i chłopom.
• Demokracja ludowa: Po II wojnie światowej w Europie Środkowej i Południowej, związana z wielopartyjnością i organizacją Frontu Ludowego.

Praktyka w ZSRR

W praktyce, dyktatura proletariatu w ZSRR oznaczała umocnienie władzy partii oraz stosowanie terroru w celu utrzymania kontroli. Konstytucja ZSRR z 1936 roku wprowadziła zasadę „przewodniej roli partii”, co potwierdziło dominację wąskiej grupy nad klasą robotniczą. Bertrand Russell, obserwując ZSRR, zauważył, że rzeczywista dyktatura odbiegała od idei oddania władzy w ręce proletariatu.