Dyktator w Republice Rzymskiej
Dyktator (od łac. dictō, co oznacza 'mówić’) był rzymskim urzędnikiem nadzwyczajnym, któremu przyznawano najwyższą władzę w sytuacjach kryzysowych, takich jak wojny czy przeprowadzanie wyborów. Urząd ten mógł być sprawowany maksymalnie przez sześć miesięcy.
Początkowo dyktatora wybierały komicja centurialne, później był on powoływany przez konsulów na polecenie senatu. Był to jedyny urząd w republice, do którego mianowano, a nie wybierano. Dyktator mógł powołać dowódcę jazdy, zwanego magister equitum, który dowodził jazdą podczas wojen, podczas gdy dyktator stał na czele piechoty.
Władza dyktatora była znacząca, co objawiało się obecnością 24 liktorów towarzyszących mu nawet w mieście. Przykładem legendarnego dyktatora jest Lucjusz Kwinkcjusz Cyncynat, rolnik, który w 458 p.n.e. został obwołany dyktatorem w czasie wojny z Ekwami, a po jej zakończeniu zrezygnował z urzędu.
W I wieku p.n.e. urząd ten zaczął być nadużywany, najpierw przez Lucjusza Korneliusza Sullę, a następnie przez Juliusza Cezara, który uzyskał tytuł dictator in perpetuum, co oznacza 'dyktator na zawsze’. To doprowadziło do końca republiki.
Lista rzymskich dyktatorów
- 501 p.n.e. Titus Larcius
- 501 p.n.e. Manius Valerius
- 499 p.n.e. Aulus Postumius Albus Regillensis
- 494 p.n.e. Manius Valerius Maximus
- 458 p.n.e. Lucjusz Kwinkcjusz Cyncynat (I raz)
- 439 p.n.e. Lucjusz Kwinkcjusz Cyncynat (II raz)
- 396 p.n.e. Marcus Furius Camillus (I raz)
- 390 p.n.e. Marcus Furius Camillus (II raz)
- 82–81 p.n.e. Lucius Cornelius Sulla
- 49-44 p.n.e. Gaius Iulius Caesar
Rola dyktatora w historii Rzymu była kluczowa, a jego władza miała znaczący wpływ na rozwój polityczny i wojskowy republiki, co w ostateczności doprowadziło do jej upadku.
