Dyfuzjonizm
Dyfuzjonizm, pojęcie wywodzące się z łaciny, odnosi się do teorii wczesnej antropologii kulturowej, postulującej, że kultura oraz praktyki kulturowe mają swoje źródła w jednym lub kilku centrach, z których rozprzestrzeniają się na całym świecie. Stanowi reakcję na ewolucjonizm, który zakładał stopniowy rozwój kultur od form niższych do wyższych.
Charakterystyka
Dyfuzjonizm odrzuca ogólne prawa ewolucji kultur, skupiając się na konkretnych procesach kulturowych i empirycznych badaniach terenowych. W tym ujęciu kultura jest postrzegana jako zbiór elementów, a różnice między kulturami analizowane są jakościowo. Kluczowe zagadnienia dyfuzjonizmu to kręgi kulturowe oraz zjawiska zapożyczenia kulturowego.
Nurty dyfuzjonizmu
Szkoła kręgów kulturowych
Dyfuzjonizm niemiecko-austriacki, reprezentowany przez badaczy takich jak Friedrich Ratzel i Leo Frobenius, koncentrował się na historycznym podejściu do kultury i jej elementów. Kluczowe koncepcje obejmowały:
- Friedrich Ratzel: Uznawał dyfuzję jako główny czynnik kulturowy, negując ludzką wynalazczość.
- Leo Frobenius: Wprowadził pojęcie „kręgu kulturowego” i badał kompleksy kulturowe związane z naturalnym środowiskiem.
- Fritz Graebner: Opracował kryteria analizy podobieństw kulturowych oraz wędrówki elementów kulturowych.
- Wilhelm Schmidt: Wprowadził tezę o monogenezie człowieka i kultury, twierdząc, że wszystkie kultury mają wspólne źródło.
Dyfuzjonizm brytyjski
W brytyjskim dyfuzjonizmie, reprezentowanym przez Williama Henry’ego Riversa oraz Graftona Elliota Smitha, podkreślano znaczenie badań terenowych. Smith i Perry postulowali monogenetyczną teorię kulturową, wskazując starożytny Egipt jako kolebkę cywilizacji.
Dyfuzjonizm amerykański
Amerykański dyfuzjonizm, mniej skrajny, reprezentowany przez Franza Boasa i jego uczniów, kładł nacisk na różnorodność postaw badawczych. Kluczowymi postaciami byli:
- Franz Boas: „ojciec amerykańskiej antropologii”, który promował badania terenowe.
- Otis Tufton Mason: Wprowadził pojęcie areału kulturowego.
- Clark Wissler: Rozwinął teorię areałów, wskazując na różnorodność kulturową w Amerykach.
- Robert H. Lowie: Krytykował ewolucjonizm na rzecz indukcyjnego badania kultur.
Podsumowanie
Dyfuzjonizm to podejście w antropologii, które skupia się na rozprzestrzenianiu i zapożyczaniu elementów kulturowych. Jego różne nurty, takie jak dyfuzjonizm niemiecko-austriacki, brytyjski i amerykański, oferują różne perspektywy na procesy kulturowe, podkreślając znaczenie badań terenowych oraz historycznego kontekstu kulturowego.
