Dwunastnica () – rurowaty narząd wychodzący z żołądka i stanowiący początkowy odcinek jelita cienkiego kręgowców i są bardzo rzadkie, tylko lekko zaznaczone.
* część zstępująca (łac. pars descendens), o długości 8–10 cm, tworzy ona zgięcie górne i dolne dwunastnicy. Przewód żółciowy wspólny biegnący ku dołowi na granicy tylnej i przyśrodkowej ściany części zstępującej dwunastnicy wpukla błonę śluzową, wytwarzając fałd podłużny dwunastnicy (łac. plica longitudinalis duodeni), który w odległości 10–12 cm od odźwiernika kończy się stożkowato wypukłą w stronę światła dwunastnicy brodawką większą dwunastnicy. Tutaj uchodzi przewód żółciowy wspólny i przewód trzustkowy . Przez nią wpadają do światła dwunastnicy enzymy trawienne wraz z żółcią. Od 2 do 3 cm powyżej brodawki większej dwunastnicy często występuje brodawka mniejsza dwunastnicy przeznaczona tylko dla przewodu trzustkowego dodatkowego. Śluzówka części zstępującej dwunastnicy wytwarza gęsto rozmieszczone fałdy okrężne, a światło tej części jest znacznie węższe od światła opuszki dwunastnicy.
* część pozioma (dolna) (łac. pars horizontalis), o długości ok. 6 cm. Tutaj światło jest węższe względem części zstępującej dwunastnicy, ale wzrasta wysokość i gęstość fałdów okrężnych.
* część wstępująca (łac. pars ascendens), o długości ok. 6 cm, jest odcinkiem dwunastnicy o najwęższym świetle i o najgęściej rozmieszczonych fałdach okrężnych.
Dwunastnica posiada również trzy zakręty:
* górny – pomiędzy żołądkiem a częścią zstępującą.
* dolny – pomiędzy częścią zstępującą a poziomą.
* dwunastniczo-czczy – na granicy z jelitem czczym, dochodzi do niego mięsień wieszadłowy dwunastnicy, zwane również więzadłem Treitza (łac. musculus suspensorius duodeni).
Opuszka dwunastnicy kieruje się poziomo do tyłu i w prawą stronę dochodząc do szyjki pęcherzyka żółciowego. Tutaj dwunastnica zmienia kierunek przebiegu zgięciem górnym dwunastnicy i kieruje się ku dołowi do dolnej części głowy trzustki jako część zstępująca dwunastnicy. Dwunastnica ponownie zagina się w zgięciu dolnym dwunastnicy w lewą stronę, obejmując podkowiasto swoją wklęsłą stroną głowę trzustki. Następnie część pozioma dwunastnicy biegnie od strony prawej na lewo do naczyń krezkowych górnych, gdzie kończy się i ostatecznie przechodzi w część wstępującą kierującą się ku górze aż silnego zgięcia dwunastniczo-czczego, którym przechodzi w jelito czcze.
Położenie
W pozycji leżącej na grzbiecie:
* część górna – zaczyna się na prawo od trzonu L1 i przy wypełnionym żołądku przebiega prawie strzałkowo od przodu do tyłu, natomiast przy pustym żołądku przybiera kierunek poprzeczny,
* część zstępująca – rozpoczyna się zgięciem górnym dwunastnicy na poziomie L2 i biegnie po prawej stronie kręgosłupa do zgięcia dolnego dwunastnicy na poziomie L3,
* część pozioma – biegnie poziomo na wysokości L3, krzyżując kręgosłup i wielkie naczynia,
* część wstępująca – biegnie równolegle względem ogona trzustki, kończąc się na poziomie L2 ostrym zgięciem dwunastniczo-czczym;
W pozycji stojącej:
* część górna – układa się na poziomie L2 lub połowy L3,
* część pozioma – dochodzi do L4 lub nawet L5, a u osób starszych dochodzi nawet do wzgórka (łac. promontorium), czyli krążka międzykręgowego pomiędzy L5 a S1,
* zgięcie dwunastniczo-czcze podtrzymywane mięśniem wieszadłowym dwunastnicy może obniżać się nieco poniżej L2;
W trakcie oddychania:
W czasie wdechu dwunastnica przesuwa się ku dołowi, a w trakcie wydechu podnosi się. Przy intensywnym wdechu i wydechu różnica skrajnych położeń dwunastnicy może wynosić dwa kręgi. Najmniejszą ruchomość ma część pozioma dwunastnicy, a największą część górna, połączona z wątrobą przez więzadło wątrobowo-dwunastnicze oraz część wstępująca, połączona bezpośrednio z przeponą za pomocą mięśnia wieszadłowego dwunastnicy.
Stosunek względem narządów sąsiednich
Część górna:
* przednią powierzchnią przylega do płata czworobocznego wątroby, formując na nim wycisk dwunastnicy, a także do szyjki pęcherzyka żółciowego,
* na tylnej powierzchni leżą twory objęte więzadłem wątrobowo-dwunastniczym, tj. przewód żółciowy wspólny, tętnica wątrobowa właściwa i żyła wrotna;
Część zstępująca:
* powierzchnia przednia:
** górna połowa przylega do prawego płata wątroby i do pęcherzyka żółciowego,
** dolna połowa przylega do okrężnicy poprzecznej
* powierzchnia tylna przylega do małego dolnego odcinka nadnercza prawego, do wnęki nerki i miedniczki nerkowej, do żyły nerkowej prawej i do początku moczowodu prawego. W rynience utworzonej z dwunastnicy i głowy trzustki leży przewód żółciowy wspólny, łączący się tutaj z przewodem trzustkowym na połowie wysokości części zstępującej. Między głową trzustki a częścią zstępującą biegnie tętnica trzustkowo-dwunastnicza górna, będąca gałęzią tętnicy żołądkowo-dwunastniczej, która z kolei jest gałęzią z tętnicy wątrobowej wspólnej. Tętnica trzustkowo-dwunastnicza górna zespala się na tylnej ścianie dwunastnicy z tętnicą trzustkowo-dwunastniczą dolną, pochodzącą z tętnicy krezkowej górnej.
Część dolna:
* powierzchnia przednia przylega do okrężnicy poprzecznej oraz do pętli jelita czczego. Ponadto krzyżują ją naczynia krezkowe górne wychodzące spod trzustki. Powierzchnia przednia rzadko jest krzyżowana nasadą krezki jelita czczego,
* powierzchnia tylna przylega do żyły głównej dolnej i do aorty brzusznej;
Część wstępująca:
* powierzchnia przednia najczęściej jest krzyżowana przez nasadę krezki jelita czczego. Ponadto krzyżują ją naczynia krezkowe górne wychodzące spod trzustki, przy czym żyła krezkowa górna położona jest po stronie prawej, a tętnica krezkowa górna po stronie lewej,
* powierzchnia tylna przylega do mięśnia lędźwiowego większego lewego
Unaczynienie i unerwienie
Dwunastnica jest zaopatrywana w krew głównie z dwóch tętnic: tętnicy trzustkowo-dwunastniczej górnej (od tętnicy żołądkowo-dwunastniczej) oraz tętnicy trzustkowo-dwunastniczej dolnej (od tętnicy krezkowej górnej). Warto zauważyć, że ten narząd unaczyniony jest zarówno z gałęzi pnia trzewnego jak i tętnicy krezkowej. Krew żylna odpływa do żyły wrotnej jednoimiennymi żyłami. Unerwienie pochodzi od nerwu błędnego (część przywspółczulna) oraz od zwoju współczulnego.
Funkcja
Miazga pokarmowa przechodzi z żołądka do dwunastnicy i tu miesza się z wydzieliną trzustki (sokiem trzustkowym), wątroby (żółcią) oraz dwóch typów gruczołów jelitowych:
* gruczołów dwunastniczych Brunnera
* gruczołów jelitowych Lieberkühna.
W dwunastnicy przebiega dalszy etap trawienia i absorpcji składników pokarmowych pożywienia. Część zstępująca i pozioma dwunastnicy są głównym miejscem wchłaniania treści pokarmowej. Przewód trzustkowy i wątrobowy kończą się wspólnie w dwunastnicy, gdzie tworzą w jej świetle małą wyniosłość zwaną brodawką większą dwunastnicy (papilla Vateri).
Choroby
* Najczęstszym schorzeniem dwunastnicy jest wrzód trawienny w przebiegu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Wrzody te mogą być powodem znacznych dolegliwości, a także niebezpiecznych krwawień z przewodu pokarmowego, a niekiedy perforacji jelita, która powoduje groźne powikłanie nazywane zapaleniem otrzewnej.
* Sąsiedztwo części górnej dwunastnicy z pęcherzykiem żółciowym w stanach chorobowych pęcherzyka żółciowego stwarza możliwość przebicia się kamieni żółciowych do dwunastnicy
}}
Bibliografia
*
Kategoria:Układ pokarmowy kręgowców
Kategoria:Anatomia jamy brzusznej
