Drugi obieg wydawniczy w Polsce
Drugi obieg wydawniczy, znany również jako obieg niezależny, pojawił się w Polsce w połowie lat 70. XX wieku. Był to ruch publikacji niecenzurowanych, które nie uzyskiwały formalnych zezwoleń na rozpowszechnianie. Publikacje te często ignorowały prawo autorskie i były wydawane w nakładach od kilku do kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy przez nielegalne wydawnictwa lub osoby prywatne.
Geneza i historia
Inspiracją do powstania drugiego obiegu były niezależne organizacje polityczne, takie jak Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz Komitet Obrony Robotników. W latach 1976–1980 wydano blisko 200 tytułów czasopism. W okresie legalnej działalności „Solidarności” (1980–1981) działało około 160 wydawnictw, które opublikowały 2,5 tysiąca książek i 3 tysiące czasopism.
Rozkwit drugiego obiegu
Po wprowadzeniu stanu wojennego w 1981 roku, ruch wydawniczy nie tylko nie zamarł, ale wręcz się rozwinął. W latach 1981–1988 opublikowano ponad 4,5 tysiąca tytułów książkowych i około 2 tysięcy tytułów czasopism. Najwięcej wydano w 1983 roku, a wrocławski tygodnik „Z dnia na dzień” osiągnął nakład 43 tysięcy egzemplarzy.
Techniki wydawnicze
W drugiej połowie lat 70. i 80. dominowały różne techniki druku, takie jak powielacze, sitodruk oraz druk offsetowy. Wydawnictwa takie jak „NOWa” często wydawały w nakładach nieprzekraczających 5 tysięcy egzemplarzy. Kluczowym elementem było utrzymywanie tajności lokalizacji drukarni oraz sprzętu, co było kluczowe dla przetrwania podziemnych wydawnictw.
Zmiany po 1989 roku
Po 1989 roku, wraz z likwidacją cenzury, wiele z nielegalnych wydawnictw przekształciło się w legalne instytucje. Przykładem tego jest wydawnictwo „NOWA”, które kontynuowało swoją działalność w nowym systemie.
Podsumowanie
Drugi obieg wydawniczy w Polsce odegrał kluczową rolę w walce o wolność słowa i niezależność kulturową. Jego historia jest przykładem odwagi i determinacji ludzi, którzy pomimo prześladowań dążyli do szerzenia idei demokratycznych i praw człowieka.
