Dożynki

Dożynki – Święto Plonów

Dożynki, znane również jako Święto Plonów, to ludowe święto połączone z obrzędami dziękczynnymi za zakończenie żniw. Dawniej obchodzone w okresie równonocy jesiennej, obecnie odbywają się zazwyczaj w sierpniu lub wrześniu.

Dawne zwyczaje dożynkowe

W Polsce dożynki były znane pod różnymi nazwami, takimi jak „wyżynki” czy „obrzynki”. Zwyczaj ten miał swoje korzenie w kultach roślinnych i pierwotnym rolnictwie. W XVI wieku dożynki stały się popularne na dworach, organizowane jako nagroda dla żniwiarzy.

Obchody dożynek łączyły dwa staropolskie zwyczaje: „okrężne” i „dożynki”. Okrężne dotyczyły biesiad po sprzątnięciu zbiorów, a dożynki oznaczały przyniesienie wieńca z pól do domu. W przeszłości dożynki odbywały się w pierwszy dzień jesieni i związane były z dziękowaniem bogom za plony.

Tradycyjne elementy dożynek

Wieniec – tworzony z kłosów zbóż, ozdobiony jarzębiną, orzechami i kwiatami, niesiony przez najlepszą żniwiarkę do poświęcenia w kościele.
Ostatnia kępa – pozostawiane na polu niezżęte zboże, symbolizujące ciągłość urodzaju.
Biesiady z poczęstunkiem i tańcami, często poprzedzane obrzędami.
Wzorem dożynek dworskich, zaczęto organizować dożynki chłopskie, gminne i powiatowe, które stały się manifestacją dumy z przynależności do rolniczego stanu.

Dożynki w PRL

Po II wojnie światowej dożynki zyskały charakter polityczny, często były wykorzystywane do celów propagandowych. Gospodarzami uroczystości byli przedstawiciele władz, a dożynki centralne odbywały się w różnych miastach.

Współczesne obchody dożynek

W latach 80. XX wieku dożynki zaczęły zmieniać swój charakter, zachowując elementy religijne oraz świeckie. Obecnie odbywają się na Jasnej Górze oraz w innych lokalnych sanktuariach, z udziałem wielu pielgrzymów, którzy przynoszą dary z plonów.

Dożynki kończą się festynami ludowymi, a w niektórych regionach organizowane są konkursy koron żniwnych.