Dionizy Feliks Czachowski (1810-1863) – pułkownik, naczelnik wojenny województwa sandomierskiego w powstaniu styczniowym.
Życiorys
Dionizy Czachowski urodził się 5 kwietnia 1810 roku w Niedabylu. Jego rodzina posiadała majątki w Polsce, jednak po sprzedaży majątku, jego wychowaniem zajęła się siostra. Po odziedziczeniu w 1839 roku majątku na Ukrainie, przeniósł się tam z rodziną. Owdowiał w 1849 roku, a w 1860 roku wrócił do Sandomierskiego, angażując się w działalność patriotyczną.
Udział w powstaniu styczniowym
W 1863 roku Czachowski przystąpił do powstania styczniowego, gdzie szybko zdobył uznanie jako dowódca. Mianowany naczelnikiem wojennym województwa sandomierskiego, zorganizował oddziały i dowodził nimi w kilku bitwach, m.in. pod Małogoszczem oraz Pieskową Skałą. Jego umiejętności dowódcze i znajomość terenu były kluczowe w działaniach przeciwko Rosjanom.
Ostatnie walki i śmierć
Po sześciomiesięcznych zmaganiach, w listopadzie 1863 roku, Czachowski został zaskoczony przez rosyjskie oddziały pod Jaworem Soleckim. Pomimo prób obrony, zginął 6 listopada 1863 roku. Jego ciało zostało wywiezione do Radomia, gdzie pochowano je na cmentarzu w Bukównie na rozkaz władz rosyjskich.
Upamiętnienie
W 1938 roku prochy Czachowskiego ekshumowano i pochowano w mauzoleum w Radomiu. Po II wojnie światowej, jego pamięć uhonorowano poprzez różne inicjatywy edukacyjne, m.in. nadanie szkół w Radomiu, Bukównie i Stromcu jego imienia. Czachowski był również patronem 72. pułku piechoty WP.
W sztuce
W czasie powstania styczniowego powstała pieśń Marsz, marsz Polonia, znana jako Marsz Czachowskiego, która zyskała popularność jako hymn polskiej Polonii. Tekst pieśni nawiązuje do walk Czachowskiego i jego oddziałów, podkreślając jego rolę jako lidera.
Czachowski był jednym z najważniejszych dowódców powstania styczniowego, znanym ze swojej odwagi i zdolności wojskowych, pozostawiając trwały ślad w historii Polski.
