Dezercja – definicja i historia
Dezercja, definiowana jako samowolne opuszczenie jednostki wojskowej z zamiarem uchylania się od służby, jest zjawiskiem znanym od początku istnienia armii. W przeszłości karana była surowo, często nawet śmiercią. W XX wieku wprowadzono rozróżnienie między dezercją a samowolnym oddaleniem się od oddziału.
Dezercja w armiach świata
Dezercja była problemem we wszystkich armiach. Na przykład, w armii niemieckiej w czasie I wojny światowej skazano na karę śmierci 49 żołnierzy, z czego 18 wyroków wykonano. W armii rosyjskiej ponad 2 miliony żołnierzy zdezerterowało, a w czasie II wojny światowej z armii USA uciekło około 50 000 żołnierzy.
- Prusy: Surowe kary, w tym obcięcie nosa i uszu.
- USA: Najbardziej znany dezerter, Eddie Slovik, został rozstrzelany w 1944 roku.
- Armia Czerwona: W 1941 roku dezercja stała się poważnym problemem.
Dezercja w armii polskiej
W Polsce dezercja była traktowana jako przestępstwo od czasów przedrozbiorowych. W I Rzeczypospolitej, w czasie powstania kościuszkowskiego i listopadowego, dezercje były powszechne, szczególnie wśród chłopów. W II Rzeczypospolitej dezercje były także wynikiem strachu o życie i złych relacji w wojsku.
- I Rzeczpospolita: Surowe kary za dezercję, nawet śmierć za ucieczkę całego oddziału.
- II Rzeczpospolita: Dezercja w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
- Polska Ludowa: W 1944 roku z 31 Pułku Piechoty zdezerterowało 636 żołnierzy.
Dezercja w III Rzeczypospolitej
W 2021 roku żołnierz Emil Czeczko zdezerterował i uciekł do Białorusi. Obecnie w polskim prawodawstwie rozróżnia się samowolne oddalenie się od właściwej dezercji, która jest przestępstwem.
Dezercja w kulturze
Dezercja była tematem wielu dzieł kultury, w tym:
- „Przygody dobrego wojaka Szwejka” – Jaroslav Hašek
- „C.K. Dezerterzy” – Kazimierz Sejdy
- „The Execution of Private Slovik” – film z 1974 roku
Dezercja pozostaje istotnym tematem w historii wojskowości i wciąż wpływa na postrzeganie służby wojskowej w różnych krajach.
