Desuetudo jako zasada derogacyjna
Desuetudo (wym. [deswetudo] lub [desłetudo]) to termin prawniczy, który oznacza utratę mocy obowiązującej normy prawnej w wyniku jej długotrwałego niestosowania. Pojęcie to wywodzi się z łaciny i odnosi się do odwyknienia lub odzwyczajenia od określonej normy.
Funkcja desuetudo
Podstawową funkcją desuetudo jest uchylanie mocy obowiązującej istniejących norm prawnych. Kluczowym kryterium jej działania jest to, że przepis prawa przestaje obowiązywać, ponieważ nie jest przestrzegany. Uznaje się, że norma prawna może być:
- Sankcjonowana: Gdy adresaci normy nie dostosowują się do jej dyspozycji mimo spełnienia warunków określonych w hipotezie.
- Sankcjonująca: Gdy organ państwowy nie stosuje sankcji w przypadku naruszenia normy sankcjonowanej.
W sytuacji, gdy państwo nie wykazuje zainteresowania w ochronie normy, traci ona swoją moc obowiązującą.
Kwestie kontrowersyjne
Desuetudo nie jest powszechnie akceptowaną zasadą w nowoczesnych systemach prawnych, a jej stosowanie bywa kwestionowane. Przykładem historycznym jest sytuacja z 1638 roku, kiedy posłowie na sejm zażądali odczytania zapisów dotyczących ustawy, która nigdy nie była stosowana. Władysław IV stwierdził, że ustawy „otrzymują siłę z używania i przestrzegania” oraz „tracą z powodu nieużywania”, co miało sugerować jej unieważnienie. Posłowie jednak odmówili uznania tej zasady.
Współczesne przykłady zastosowania
Współcześnie desuetudo była podnoszona w kontekście konstytucji kwietniowej z 1935 roku, która nigdy formalnie nie została uchylona. Po 1989 roku niektórzy działacze sugerowali, że jej obowiązywanie mogło ustać na mocy desuetudo. Podobnie, przepis konkordatu z 1925 roku mógł przestać obowiązywać z powodu niestosowania przez organy państwowe w czasach PRL.
