Departament II Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
Departament II MSW był służbą specjalną w strukturze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL, działającą w latach 1956–1990. Jego głównym zadaniem było prowadzenie walki z szpiegostwem państw kapitalistycznych oraz ochrona tajemnicy państwowej.
Powstanie służby kontrwywiadowczej
Cywilna służba kontrwywiadowcza została utworzona 1 sierpnia 1944 roku w ramach Departamentu Kontrwywiadu Resortu Bezpieczeństwa Publicznego. W jej skład wchodziły różne wydziały zajmujące się operacjami kontrwywiadowczymi.
Rozrost aparatu bezpieczeństwa
W 1945 roku Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego przekształcono w Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. W 1950 roku Departament I MBP, zajmujący się kontrwywiadem, składał się z dziewięciu wydziałów, które zajmowały się zwalczaniem szpiegostwa różnych krajów.
Departament II MSW
W 1956 roku Departament II MSW przejął funkcje kontrwywiadu. Jego zadania obejmowały organizowanie walki z szpiegowską działalnością oraz ochronę transportu międzynarodowego przed wrogą działalnością.
Organizacja Departamentu II
W marcu 1957 roku Departament II MSW posiadał różne wydziały zajmujące się zwalczaniem wywiadów z różnych krajów oraz kontrolą obywateli polskich podróżujących na Zachód.
Współpraca z innymi służbami
Departament II nawiązał współpracę z Wschodnioniemiecką Służbą Bezpieczeństwa oraz KGB. Posiadał także grupy operacyjne w Berlinie Wschodnim i Moskwie, zajmujące się kontrolą polskich obywateli.
Kadra i szkolenie
W kontrwywiadzie zatrudniano około 1800 pracowników, z czego większość pracowała w Warszawie. Szkolenie odbywało się w Centrum Szkolenia w Legionowie, z większym naciskiem na szkolenie w ZSRR.
Praca na rzecz wywiadu radzieckiego
Pomimo pierwotnych założeń, kontrwywiad regularnie przekazywał informacje radzieckiemu wywiadowi zagranicznemu.
Osiągnięcia Departamentu II
W latach 1957–1962 Departament II aresztował 753 osoby, w tym 179 za szpiegostwo. Osoby te współpracowały głównie z wywiadem amerykańskim i zachodnioniemieckim.
Zmiany w 1982 roku
W 1982 roku Departament I i II zostały połączone w jedną służbę, na czele której stanął gen. bryg. Władysław Pożoga. W kolejnych latach nastąpiły dalsze reorganizacje.
Transformacja w 1990 roku
W 1990 roku, w wyniku zmian politycznych, powołano Urząd Ochrony Państwa, który przejął zadania byłych departamentów. W 2002 roku UOP został podzielony na Agencję Wywiadu i Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Kierownictwo kontrwywiadu
Departament II MSW miał kilku dyrektorów, w tym płk Ryszarda Matejewskiego i gen. bryg. Władysława Pożogę, którzy kierowali kontrwywiadem w różnych okresach.
