Demokracja uczestnicząca
Demokracja uczestnicząca, znana również jako demokracja partycypacyjna, to proces podejmowania decyzji, który opiera się na współpracy obywateli z władzami, łącząc elementy demokracji bezpośredniej i przedstawicielskiej. Jest szeroko stosowana w samorządach lokalnych oraz organizacjach pracowniczych.
Geneza
Partycypacja obywatelska ma swoje korzenie w różnych historycznych kontekstach, takich jak ateńska demokracja, średniowieczne gildie, samorządy z czasów Rewolucji Amerykańskiej oraz ruchy społeczne, w tym Komunę Paryską i wydarzenia z 1968 roku.
Zasady
Partycypacja obywatelska umożliwia obywatelom współdecydowanie o budżecie, inwestycjach i podatkach. Dyskusje i głosowania odbywają się na otwartych zgromadzeniach w gminach. Obywatele mają prawo odwołać delegatów i radnych, a ich kadencje zazwyczaj trwają rok. Władze lokalne działają zgodnie z wolą społeczności.
Przykłady
Demokracja uczestnicząca najczęściej przejawia się w formie budżetu partycypacyjnego, który po raz pierwszy wprowadzono w Porto Alegre w 1990 roku. Obywatele mają możliwość definiowania priorytetów budżetowych oraz wskazywania inwestycji, które powinny być realizowane. Proces ten obejmuje:
- Ustalanie priorytetów przez mieszkańców.
- Tworzenie listy braków infrastrukturalnych.
- Głosowanie i negocjacje z Radą Budżetu Partycypacyjnego.
Budżet partycypacyjny w Porto Alegre przyczynił się do demokratyzacji szkół publicznych, gdzie dyrektorzy są wybierani przez pracowników i uczniów. Mieszkańcy mają również wpływ na zatrudnianie urzędników poprzez Komisje Trójstronne.
Inicjatywy budżetu partycypacyjnego rozprzestrzeniły się na ponad 100 miast w Brazylii oraz w niektórych lokalizacjach w Kanadzie, Francji, Kolumbii, Peru, Włoszech i Indiach. W Argentynie oraz w zapatystowskich gminach w Meksyku można dostrzec podobne zasady partycypacji.
Przykłady zastosowania demokracji uczestniczącej obejmują także projekty architektoniczne oraz samorządy spółdzielni Mondragon w Kraju Basków. W XX wieku próbowano wprowadzić demokrację uczestniczącą w formie samorządu pracowniczego, na przykład w Jugosławii.
