Demokracja szlachecka w Polsce
Demokracja szlachecka to system polityczny funkcjonujący w XV i XVI wieku w Królestwie Polskim oraz Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Celem tego systemu było zapewnienie szlachcie prawa do głosowania i wpływu na sprawy państwowe, a także promowanie tolerancji oraz równości w obrębie stanu szlacheckiego.
Struktura i funkcjonowanie systemu
Szlachta uczestniczyła w sejmikach ziemskich, gdzie wybierała przedstawicieli do sejmu walnego. Przedstawiciele ci otrzymywali instrukcje sejmikowe, które określały, jak powinni głosować w kluczowych kwestiach. Po zakończeniu obrad sejmu walnego sejmiki ponownie się zbierały, aby posłowie mogli zrelacjonować wyniki obrad.
Początki demokracji szlacheckiej
Za początek tego systemu uznaje się rok 1454, kiedy to sejmiki szlacheckie zyskały szerokie kompetencje w sprawach ogólnopaństwowych na mocy przywilejów nieszawskich. Sejm składał się z króla oraz przedstawicieli szlachty wybranych na sejmikach, a senat tworzyli członkowie dawnej rady królewskiej oraz najwyżsi urzędnicy.
Organizacja sejmu
Sejm walny zwoływany był co dwa lata na okres sześciu tygodni. Król pełnił rolę trzeci stan sejmujący, który zwoływał posiedzenia. Zgodnie z Konstytucją 3 maja, w aneksie „Prawo o sejmikach” wykluczono z życia obywatelskiego szlachtę bez ziemi, tzw. gołotę.
Charakterystyka demokracji szlacheckiej
Termin „demokracja szlachecka” pojawił się w połowie XIX wieku. Główne cechy tego systemu to:
- wolna elekcja
- sejmy i sejmiki szlacheckie
- senat
- przywileje szlacheckie
Podział władzy
Demokracja szlachecka charakteryzowała się podziałem władzy:
- władza wykonawcza: monarcha
- władza ustawodawcza: sejm walny oraz sejmiki ziemskie
- władza sądownicza: sądy
