|producent = GAMD (Dassault)
|konstruktor =
|typ = strategiczny bombowy i rozpoznawczy
|konstrukcja =
|załoga = 2
|data oblotu = 12 października 1961
|lata produkcji = 1964–1968
|wycofany = 2005
|egzemplarze = 62 + 4 prototypy
|liczba wypadków =
|liczba katastrof =
|napęd = 2 x turboodrzutowy SNECMA ATAR 9K13
|moc silnika =
|ciąg silnika = 6700 kG z dopalaniem
|rozpiętość = 11,84 m
|wydłużenie =
|średnica wirnika =
|długość =
|długość kadłuba = 23,35 m (bez sondy)
|szerokość kadłuba =
|wysokość = 5,45 m
|powierzchnia nośna = 78 m²
|profil skrzydła =
|masa własna = 14 206 kg
|masa użyteczna =
|masa startowa = 31 600 kg
33 500 kg maks.
|masa do lądowania =
|masa uzbrojenia =
|masa paliwa =
|zapas paliwa =
|prędkość maksymalna = Ma 2,2
|prędkość przelotowa = 960 km/h
|prędkość minimalna =
|prędkość ekonomiczna =
|prędkość optymalna =
|prędkość patrolowa =
|prędkość dopuszczalna =
|prędkość holowania =
|prędkość wznoszenia = 4′15″ na 11 000 m
|wznoszenie w locie poziomym =
|wznoszenie w locie pionowym =
|prędkość minimalna opadania =
|pułap = 20 000 m
|pułap praktyczny =
|pułap zawisu z wpływem ziemi =
|pułap zawisu bez wpływu ziemi =
|zasięg = 4000 km
|promień działania = 3700 km z tankowaniem
|długotrwałość lotu =
|rozbieg =
|dobieg =
|doskonałość =
|współczynnik obciążenia konstrukcji =
|uzbrojenie = 1 bomba atomowa AN 11 lub AN 21 (Mirage IVA)
1 pocisk rakietowy ASMP (Mirage IVP)
|liczba miejsc =
|przestrzeń ładunkowa =
|wyposażenie dodatkowe =
|użytkownicy = Francja
|rzuty = Dassault Mirage IV Line Drawing.svg
|commons = Category:Dassault Mirage IV
}}
]]
Dassault Mirage IV – francuski ponaddźwiękowy bombowiec strategiczny oraz samolot rozpoznawczy wytwórni Dassault z okresu zimnej wojny. Dwumiejscowy, dwusilnikowy samolot odrzutowy w układzie delty bez usterzenia poziomego, osiągający dwukrotną prędkość dźwięku. Oblatany w 1961 roku, służył od 1964 do 2005 roku wyłącznie we francuskim lotnictwie jako bombowiec strategiczny, przystosowany do wykonywania uderzeń nuklearnych z wykorzystaniem bomb atomowych i oraz pocisków rakietowych ASMP, a następnie także jako samolot rozpoznawczy dla rozpoznania strategicznego.
Historia
Powstanie Mirage IVA
Prace nad ponaddźwiękowym bombowcem, zdolnym do przenoszenia broni atomowej, rozpoczęły się we Francji w 1956 roku. Jednocześnie prowadzono prace nad francuską bombą atomową, którą po raz pierwszy przetestowano 13 lutego 1960 roku. Działania te były wyrazem ambicji prezydenta Francji gen. de Gaulle′a uczynienia z Francji niezależnego mocarstwa. Opracowania samolotu podjęły się dwie francuskie wytwórnie lotnicze: Dassault (wówczas Générale aéronautique Marcel Dassault – GAMD) i SNCASO, która zaproponowała bombowiec o skośnych skrzydłach SNCASO 4060 Super Vautour, jako rozwinięcie samolotu Vautour. Rząd Francji wybrał do realizacji propozycję Dassault, opartą na projektowanym ciężkim samolocie myśliwskim Mirage IV. Wstępne zamówienie na skonstruowanie bombowca skierowano 28 listopada 1956 roku. Pierwszy prototyp nowego samolotu, Mirage IV-01, oblatany 17 czerwca 1959 roku, był w zasadzie powiększonym dwusilnikowym rozwinięciem myśliwca Mirage III, zachowując jego charakterystyczny układ bezogonowej delty. Miał on maksymalną masę startową 20 343 kg i powierzchnię nośną 70 m², a napędzany był silnikami SNECMA ATAR 9B o ciągu 9000 kG z dopalaniem. Silniki również pochodziły z Mirage III. Samolot ten pobił w 1960 roku dwa rekordy prędkości na dystansie zamkniętym 1000 km – 1822 km/h (19 września) i 500 km – 1972 km/h (23 września), lecąc z prędkością między Ma 2,08 a 2,14.
Jeszcze przed jego oblotem uznano, że bombowiec tej wielkości miał jednak niewystarczający zasięg bez tankowania w powietrzu, więc Mirage IV-01 traktowany był jako samolot doświadczalny, a wytwórnia opracowała znacznie powiększony projekt Mirage IVB (masa startowa 57 ton, powierzchnia nośna 130 m², długość kadłuba 28 m). 9 maja 1959 roku lotnictwo zamówiło budowę trzech prototypów. Drugi samolot tego typu (nr 9) dostarczono w tym czasie do Hao na pokładzie okrętu desantowego „Ouragan”.
W czasie służby samoloty otrzymały modyfikowane stale środki walki radioelektronicznej – urządzenia wykrywające opromieniowanie radarem i zakłócające pracę radarów systemów przeciwlotniczych. Oprócz wyposażenia montowanego w płatowcu, stosowano podwieszane zasobniki walki radioelektronicznej. Poszczególne systemy miały zakłócać radary pocisków S-125, 2K12 Kub i S-75. Część samolotów Mirage IVA została od października 1968 roku przystosowana także do przenoszenia zasobnika rozpoznania fotograficznego CT 52, podwieszanego pod kadłubem, zawierającego komplet aparatów fotograficznych do zdjęć na małych i dużych wysokościach.
1 lipca 1976 roku lotnictwo strategiczne na Mirage IVA przeorganizowano w dwa pułki (sześć eskadr), rozwiązując trzy eskadry i grupując tankowce w dawnym pułku bombowym EB 93, przeformowanym w pułk tankowania powietrznego ERV 93. W 1978 roku w jednostce szkolnej CIFAS 328 utworzono eskadrę szkolno-rozpoznawczą ERI 1/328. W 1983 roku natomiast rozwiązano trzecie eskadry w pułkach bombowych, pozostawiając cztery eskadry.
Zmodernizowane samoloty Mirage IVP weszły do służby w 1986 roku w jedynie dwóch eskadrach EB 1/91 Gascogne i EB 2/91 Bretagne (po 6 bombowców). Pierwsze z nich uzyskały gotowość operacyjną 1 maja 1986 roku. Ostatnie dwie eskadry z Mirage IVA przenoszącymi bomby nuklearne zostały rozwiązane w grudniu 1986 (EB 1/94 Guyenne) i lipcu 1988 roku (EB 2/94 Marne), a samoloty wersji IVA wycofano.
Latem 1996 roku rozwiązano eskadrę EB 2/91, a EB 1/91 przekształcono na eskadrę rozpoznania strategicznego ERS 1/91 Gascogne (Escadron de Reconnaissance Stratégique). Był to koniec służby Mirage IV jako bombowców strategicznych, w której roli zostały zastąpione przez Mirage 2000N. Pozostające na wyposażeniu ERS 1/91 samoloty Mirage IVP (5 sztuk plus jeden zapasowy) zmieniły przeznaczenie na samoloty jedynie rozpoznawcze. Misje rozpoznawcze wykonywano już wcześniej, w tym w 1987 roku jeden samolot przeprowadził 11-godzinną misję z 12 tankowaniami w powietrzu w celu oceny zniszczeń dokonanych przez francuskie szturmowce w libijskiej bazie lotniczej w Czadzie.
Opis techniczny
Konstrukcja
Metalowy średniopłat ze skrzydłem delta (trójkątnymi) o kącie skosu krawędzi natarcia 60°, w układzie bezogonowca (bez osobnego usterzenia poziomego). Kadłub o konstrukcji półskorupowej, ukształtowany zgodnie z regułą pól, ale z niewielkim wcięciem szerokości kadłuba z uwagi na małe pole przekroju skrzydeł. Dwa chwyty powietrza po bokach kadłuba, za kabiną załogi, z półstożkiem, ostrą krawędzią i kanałem odprowadzającym warstwę przyścienną. Załoga dwuosobowa: pilot i nawigator w kabinie w układzie tandem, wyposażona w fotele katapultowe typu Martin-Baker Mk 44 (produkcji zakładów Hispano-Suiza). Nawigator pełnił też rolę operatora uzbrojenia, aparatury walki radioelektronicznej i rozpoznawczej. Skrzydła wyposażone są w osobne lotki w zewnętrznych częściach i ster wysokości w przykadłubowych częściach. Sterowanie powierzchniami sterowymi za pomocą wzmacniaczy hydraulicznych z siłownikami w owiewkach pod skrzydłem. Na górnych i dolnych powierzchniach skrzydeł w pobliżu krawędzi natarcia w części przykadłubowej znajdują się klapy hamulców aerodynamicznych. Podwozie trójpodporowe, goleń przednia dwukołowa wciągana do tyłu do kadłuba, golenie główne z wózkami czterokołowymi chowane do skrzydeł i kadłuba. Samolot wyposażony jest w spadochron hamujący z zasobnikiem u podstawy usterzenia.
Napęd samolotów seryjnych stanowiły dwa silniki turboodrzutowe SNECMA ATAR 9K13 o ciągu z dopalaniem 6700 kG, zamontowane obok siebie w tylnej części kadłuba. W samolotach Mirage IVP stosowano nowsze silniki ATAR 9K14 o ciągu z dopalaniem 6900 kG. Można było również stosować w razie potrzeby 12 pomocniczych silników rakietowych systemu JATO skracających długość startu.
Uzbrojenie i wyposażenie
]]
Uzbrojenie wersji Mirage IVA stanowiła jedna bomba atomowa pod kadłubem, częściowo zagłębiona w kadłub. Stosowano bomby początkowo AN 11 (60-70 kt), od 1966 roku AN 21 (60 kt), od 1968 roku AN 22 (60-70 kt), przystosowaną do zrzucania z mniejszej wysokości ze spadochronem. W wersji Mirage IVP uzbrojenie stanowił jeden pocisk rakietowy ASMP na belce pod kadłubem, o zasięgu od 30 do 400 km i głowicy konwencjonalnej o masie 240 kg (ASMP-C) lub atomowej TN 80 o mocy 100/150 kt lub TN 81 o mocy 200/300 kt. Samolot nie posiadał stałego uzbrojenia.
Mirage IVA był wyposażony w system nawigacji i bombardowania SNB, obejmujący radar dopplerowski i radar panoramiczny Thomson-CSF DRAA 8A, umieszczony pod kadłubem w lekko wypukłej osłonie. Przelicznik nawigacyjny i bombowy umożliwiał automatyczny zrzut bomby. W Mirage IVP zastąpiono je przez nowy radar Thomson-CSF ARCANA i nowocześniejszy przelicznik cyfrowy. Można było też przenosić zasobnik rozpoznania fotograficznego CT 52, podwieszany pod kadłubem w miejscu bomby (zagłębiony w kadłub). Zasobnik ten zawierał zestaw aparatów fotograficznych do zdjęć pionowych i ukośnych na małych i dużych wysokościach, z możliwością wykonywania zdjęć nocnych w podczerwieni.
Samolot posiadał rozbudowane urządzenia walki radioelektronicznej, instalowane i unowocześniane podczas kolejnych modernizacji. Najpierw montowano urządzenia Agacette wykrywające opromieniowanie radarem oraz zakłócające, z odbiornikami ARAB2A pośrodku krawędzi natarcia skrzydeł i ARAB2B z tyłu, u nasady usterzenia, nad zasobnikiem spadochronu hamującego. Odbiorniki w skrzydłach zastępowano następnie przez system Mygale (ARAB6B), a od 1972 roku montowano w miejscu tylnego urządzenia Agacette wyrzutniki celów pozornych Alkan F1A (flar i elementów zakłócających radary). Na nosie kadłuba umieszczano następnie dwie anteny płetwowe systemu detekcji Agasol (ARAD31A), górną i dolną. Oprócz wyposażenia montowanego w płatowcu, stosowano podwieszane zasobniki walki radioelektronicznej CT 51 (od 1970 roku, zawierający urządzenia zakłócające Agacette ARAB2B i Mangouste ARAB6A) i Phimat (z wyrzutnikami pasków folii zakłócającej). Mirage IVP otrzymał nowszy system Serval i podwieszane zasobniki BOZ 103 (AMAL1B) z wyrzutnią 18 flar i innych elementów zakłócających (pod prawym skrzydłem) oraz Barracuda (ARAL8B) emitujący zakłócenia (pod lewym skrzydłem).
Pod skrzydłami znajdowały się węzły podwieszeń dwóch dodatkowych zbiorników paliwa po 2500 oraz dwóch zasobników walki radioelektronicznej. Do przebazowania można było stosować zbiornik RS-21 o pojemności 1600 l w miejscu bomby. Samolot przystosowany był do tankowania w powietrzu przy pomocy stałej sondy na nosie kadłuba.