Czyngis-chan

Czyngis-chan, właściwie Temudżyn, był chanem Mongołów i założycielem imperium mongolskiego. Urodził się w Deliün Bołdak, prawdopodobnie między 1155 a 1162 rokiem, w rodzinie z wybitnym rodowodem.

Pochodzenie i młodość

Temudżyn był synem Jesügeja Baatura i Höelün. Jako młody chłopiec został zeswatał z Börte, jednak po śmierci ojca, jego rodzina popadła w biedę. W wieku 10 lat zawiązał pakt braterstwa z Dżamuką, ale wkrótce ich drogi się rozeszły, a Temudżyn doświadczył wielu trudności, w tym niewoli.

Droga do władzy

W 1180 roku, po porwaniu żony przez Merkiców, Temudżyn zyskał sojusznika w Ong-chana. Po zwycięskiej bitwie, obaj wodzowie odnowili swoje braterstwo, jednak wkrótce się pokłócili. Temudżyn został ogłoszony Czyngis-chanem, co oznaczało uznanie go za lidera Mongołów.

Mongolska wojna domowa

W 1201 roku powstała koalicja przeciwko Czyngis-chanowi, którą prowadził Dżamuka. Po serii bitew, Czyngis-chan odniósł ostateczne zwycięstwo, co umożliwiło mu zjednoczenie Mongołów pod jego wodzą.

Organizacja imperium

W 1206 roku, podczas wielkiego kurułtaju, Czyngis-chan został formalnie uznany za chana wszystkich Mongołów. Zreorganizował armię oraz wprowadził nowe prawo, które stało się fundamentem dla imperium.

Podboje

W ciągu następnych lat Czyngis-chan prowadził szereg udanych kampanii, w tym przeciwko Tangutom (Xixia) i państwu Jin. W 1218 roku, po prowokacji ze strony Chorezmu, rozpoczął wojnę, zdobywając kluczowe miasta, takie jak Buchara i Samarkanda.

Śmierć i podział imperium

Czyngis-chan zmarł 18 sierpnia 1227 roku podczas oblężenia stolicy Tangutów. Przed śmiercią ustalił zasady podziału imperium między swoich synów, co miało zapewnić kontynuację władzy jego dynastii.

Religia i rodzina

Religia Czyngis-chana była mieszanką tradycyjnych wierzeń mongolskich i szamanizmu. Miał pięciu braci i wielu synów, z których najważniejsi to Dżoczi, Czagataj, Ugedej i Tołuj.