Czasownik
Czasownik to część mowy, która przedstawia czynności i stany. W zdaniu pełni rolę orzeczenia, opisując działania podejmowane przez istoty żywe oraz przedmioty.
Podział czasowników
Czasowniki dzielą się na:
- Czynnościowe: np. pisać, kreślić
- Stanowe (statyczne): np. spać, blednąć
- Posiłkowe:
- Fazowe: np. zacząć, przestać
- Limitywne: np. mieć
- Modalne: np. móc, musieć
- Łącznikowe: np. być, stawać się
Czasownik w języku polskim
Czasowniki w języku polskim odmieniają się przez różne kategorie:
- Liczby i osoby:
- Pojedyncza: 1. osoba (ja), 2. osoba (ty), 3. osoba (on, ona, ono)
- Mnoga: 1. osoba (my), 2. osoba (wy), 3. osoba (oni, one)
- Czasy: przeszły, teraźniejszy, przyszły
- Rodzaje:
- Pojedyncza: męski, żeński, nijaki
- Mnoga: męskoosobowy, niemęskoosobowy
- Tryby: oznajmujący, rozkazujący, przypuszczający
- Strony: czynna, bierna, zwrotna
Nieosobowe formy
Czasowniki w języku polskim mają również formy nieosobowe:
- Bezokolicznik: np. jeść, wlewać
- Formy zakończone na -no, -to: np. jedzone, umyte
- Nieosobowe formy teraźniejszego: np. mówi się, robi się
- Imiesłowy
Aspekt
Aspekt wskazuje, czy czynność jest zakończona, czy trwa. Wyróżnia się czasowniki:
- Niedokonane: czynność trwa, np. robiłem, robię, będę robił
- Dokonane: czynność zakończona, np. zrobiłem, zrobię
Imiesłowy
- Imiesłów przymiotnikowy czynny
- Imiesłów przymiotnikowy bierny
- Imiesłów przysłówkowy współczesny
- Imiesłów przysłówkowy uprzedni
Iteratywność
W polskim wyróżnia się czasowniki jednokrotne (np. chodzić) oraz wielokrotne (iteratywne, np. chadzać).
Imiesłowy w językach indoeuropejskich
Imiesłowy w wielu językach indoeuropejskich wykazują cechy innych części mowy, np. imiesłów przymiotnikowy czynny w polskim (mieszkający) zmienia się przez przypadki jak przymiotniki.
