Cyjanowodór (HCN)
Cyjanowodór, znany jako HCN, to nieorganiczny związek chemiczny składający się z wodoru, węgla i azotu. Jest bezbarwną, lotną cieczą o charakterystycznym zapachu gorzkich migdałów, choć niektórzy ludzie mogą go nie wyczuwać. HCN tworzy słaby kwas cyjanowodorowy w reakcji z wodą, a jego sole nazywane są cyjankami. Związek ten ma zastosowanie w syntezie chemicznej oraz jako pestycyd. Podczas II wojny światowej był wykorzystywany w obozach zagłady w formie znanej jako Cyklon B.
Właściwości fizyczne
- Masa molowa: 27,03 g/mol
- Gęstość: 0,6876 g/cm³
- Temperatura topnienia: -13,29 °C
- Temperatura wrzenia: 25,70 °C
- Rozpuszczalność w wodzie: mieszalny
- Temperatura zapłonu: -17,8 °C
- Toksyczność: LD50 0,486 mg/kg (królik)
Występowanie
Cyjanowodór występuje w przyrodzie w postaci związanej w heterozydach, szczególnie w nasionach pestkowców, takich jak gorzkie migdały, brzoskwinie i morele.
Otrzymywanie
Skala laboratoryjna
W laboratoriach HCN można otrzymać z błękitu pruskiego lub poprzez reakcje cyjanków z silnymi kwasami. Inne metody obejmują ogrzewanie metanolu lub acetonitrylu w obecności amoniaku.
Skala przemysłowa
W przemyśle cyjanowodór produkowany jest głównie metodami Andrussowa, BMA i Shawinigan. Metoda Andrussowa, odkryta w 1927 roku, wykorzystuje reakcję metanu z amoniakiem przy udziale tlenu, z użyciem platynowego katalizatora.
Zastosowanie
Cyjanowodór znajduje zastosowanie w dezynfekcji, deratyzacji, a także w przemyśle chemicznym, szczególnie w produkcji tworzyw sztucznych oraz cyjanków. W przeszłości był używany w egzekucjach w komorach gazowych oraz jako broń chemiczna.
Zagrożenia
HCN jest silnie toksyczny; łatwo wchłania się do organizmu przez płuca, skórę i przewód pokarmowy. Jego działanie polega na blokowaniu transportu tlenu w organizmie. W leczeniu zatruć stosuje się azotyn izoamylu lub sodu w celu przywrócenia transportu tlenu.
Podsumowanie
Cyjanowodór to niebezpieczny związek chemiczny o wielu zastosowaniach, ale również o wysokim ryzyku toksyczności. Jego historia i zastosowania w przemyśle oraz w czasie wojen budzą wiele kontrowersji i są przedmiotem badań w kontekście bezpieczeństwa chemicznego.
