Cmentarz na Zaspie
Cmentarz Ofiar Hitleryzmu, znany jako Cmentarz na Zaspie, znajduje się w gdańskiej dzielnicy Wrzeszcz Dolny, przy ul. Bolesława Chrobrego 88. Obiekt zajmuje powierzchnię 3,3 hektara i ma nieregularny kształt czworoboku.
Historia
Cmentarz został założony 11 lutego 1895 roku i pierwotnie służył do pochówków osób zmarłych w ubóstwie, w tym samobójców, więźniów oraz jeńców wojennych. Po otwarciu krematorium w Wrzeszczu w 1914 roku, prowadzono tu także pochówki prochów w urnach.
Od 4 września 1939 roku na cmentarzu grzebano zwłoki więźniów obozu w Stutthofie oraz ofiary narodowego socjalizmu. Szacuje się, że na Zaspie pochowano od 6 000 do 14 000 osób. Po II wojnie światowej cmentarz stał się miejscem pamięci narodowej, a w 1951 roku został uporządkowany i podzielony na 55 kwater z mogiłami zbiorowymi.
W latach powojennych przenoszono na cmentarz szczątki zasłużonych osób oraz dokonywano sporadycznych pochówków zmarłych związanych z martyrologią Polaków. Cmentarz został oficjalnie zamknięty w 1956 roku, ale w 1957 roku pochowano tam Piotra Budera, członka załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte.
Upamiętnienie
W 1985 roku cmentarz został przekształcony w cmentarz-pomnik. W 1987 roku, według projektu rzeźbiarza Wiktora Tołkina, zmieniono jego aranżację, dodając nowe nagrobki i ogrodzenie. W 1992 roku uroczyście pochowano tam 38 Obrońców Poczty Polskiej, których szczątki odkryto w 1991 roku.
Znane osoby
Na cmentarzu spoczywają m.in.:
- ksiądz Bronisław Komorowski
- ksiądz Marian Górecki
- ksiądz Franciszek Rogaczewski
- kmdr Tadeusz Ziółkowski
- dr Stefan Mirau
Cmentarz na Zaspie został uwieczniony w literaturze, w tym w powieści „Blaszany bębenek” Güntera Grassa.
Podsumowanie
Cmentarz Ofiar Hitleryzmu w Gdańsku to ważne miejsce pamięci narodowej, które odzwierciedla tragiczną historię okresu II wojny światowej oraz martyrologię Polaków. Przez lata stał się symbolem upamiętnienia ofiar reżimu hitlerowskiego oraz miejscem spoczynku wielu zasłużonych osób.
