Ciwun – Urząd Ziemski w Wielkim Księstwie Litewskim
Ciwun (łac. tivunus, białor. цівун, ros. тиун) to urząd ziemski, który powstał w XIV wieku w Wielkim Księstwie Litewskim. Jego utworzenie było wynikiem ekspansji Litwy na tereny Rusi oraz adaptacji istniejących rozwiązań prawno-ustrojowych.
Początkowo ciwuni pełnili rolę zarządców lub dzierżawców książęcych majątków. Na Litwie istniało 12 takich majątków, a na Żmudzi 14. W miarę upływu czasu, liczba ciwunów malała, a ich funkcje ograniczały się. Zgodnie z konstytucją z 1588 roku, ciwun zajął pierwsze miejsce w hierarchii urzędów ziemskich na Litwie. W XVIII wieku na Litwie pozostało jedynie dwóch ciwunów: wileński i trocki, wybierani przez sejmiki i zatwierdzani przez króla. Na Żmudzi istniało 12 ciwunów, mianowanych przez króla.
Pozycja ciwuna w hierarchii urzędników była głównie honorowa. Ich jedyną kompetencją było przewodniczenie sejmikom ziemskim, co w innych województwach pełnili marszałkowie. Na Żmudzi, gdzie istniał tylko jeden podkomorzy, ciwuni sprawowali sądy graniczne, a kasztelan żmudzki był instancją apelacyjną. Ustawa z 1764 roku wprowadziła także zakaz łączenia urzędów ciwuna z funkcjami sędziego ziemskiego i grodzkiego.
Etymologia
Nazwa „ciwun” ma nordyckie źródło i została zapożyczona z Rusi.
Kategorie
- Historia Litwy
- Urzędy staropolskie
- Urzędy ziemskie
